Një vështrim ndryshe për Pavarësinë

Një vështrim ndryshe për Pavarësinë
Në 28 Nëntor festojmë shpalljen e Pavarësisë. Në 28 Nëntor nderojmë kryengritjen që çoi në pavarësinë e më pak se gjysmës së territorit të Shqipërisë. Të Shqipërisë, e cila më tepër u krijua vite më pas dhe jo siç na kanë thënë apo duam të besojmë se ka ndodhur. Ndoshta ka ardhur koha që me gjak të ftohtë e të çliruar nga pasionet “Patriotiko-folklorike” të shohim në sy të vërtetën e kryengritjes e revoltës së Pavarësisë...
Një kryengritje, një revoltë, të cilën askush nuk e shpalli, në asnjë Shesh të Flamurit në Vlorë nuk u ngrit flamuri (u ngrit fillimisht në Skelë, në Sheshin e Flamurit u bë ceremonia festive).
Të gjitha këto u krijuan më pas nga “Historia Folkloristike shqiptare”. Një histori, e cila u krijua jo vetëm vite më pas, jo vetëm në mungesë të protagonistëve të vërtetë, por edhe të të ashtuquajturve protagonistë, të cilët nuk u ndërgjegjësuan kurrë se do t’u ngarkonin një të tillë rol.
Një kryengritje, që, nuk nisi nga Shqipëria, por nga jashtë, jo më 28 Nëntor, por vite më parë. Jo nga shqiptarët vendas, por nga shqiptarët e mërguar; nga një grusht komplotistësh, iluministësh, rilindësish, patriotësh të mërguar. Jo nga bajraktarët e kryetarët e fiseve, por nga ata që ishin dëbuar e quajtur “tradhtarë në shërbim të turkut!” (Trimat vendas mbërritën në Vlorë kur flamuri ishte ngritur nga të “dëbuarit” e atdheut!)
Një kryengritje, në të cilën nuk morën pjesë pasardhësit e Pirros e të Teutës, të Lek Dukagjinit e Skënderbeut, por shqiptarë vendas e të mërguar, arvanitas e arbëreshë, shqiptarë e pakica të tjera kombëtare, bile edhe italianë, francezë e rumunë. Dhe shumë njerëz të tjerë, nga i gjithë planeti, të cilët kontribuuan materialisht e fizikisht për kryengritjen e Pavarësisë, që ndihmuan për Pavarësinë edhe kur nuk vrapuan për t’u vrarë në emër të saj. Një kryengritje, të cilën e bënë të tyren shumë njerëz dhe njerëz të ndryshëm, trima të vërtetë, por edhe aventurierë. Edhe ata që dikur thërrisnin kundër “Babës” dhe disa muaj më pas merrnin malet me parrullën “Dum Babën”!
Herë kështu e herë ndryshe, herë me armikun e herë kundër, por gjithmonë kundër njëri-tjetrit! (Qeveria e Ismail Qemalit, Plakut të urtë jetoi rreth një vit!)
Për Pavarësinë luftuan e u përpoqën të gjithë ata që donin të luftonin e të përpiqeshin, edhe pse secili përpiqej e luftonte për arsye të ndryshme.
Pavarësia ishte një përpjekje shumëtrajtëshe e shumëformëshe, zakonisht me ndjenja të fuqishme, me bërtitje e thirrma, por edhe urtësisht e qetësisht. Ishte një përpjekje e një luftë për të cilën, ne, jemi e do të jemi përjetësisht mirënjohës.
Për gjithçka, sa protagonistët e atyre ditëve bënë, por më shumë për gjithçka që ata u përpoqën të arrijnë...

Libri, vlerat, antivlerat dhe narcistët e gjasme letërsisë...

Libri, vlerat, antivlerat dhe narcistët e gjasme letërsisë...
Nga Ardi Stefa
Në fillim të korrikut një i njohuri im më solli një tufë me letra të shtypura. “Është libri i parë i vajzës,- më tha me krenari.- Lexoje edhe ti të më japësh një mendim përpara se ta botojmë”.
Pa dëshirë e mora që ta lexoja e t’i jepja një mendim, megjithëse e dija fort mirë se çfarë dhe si mund të shkruante një vajzë 16 vjeçare. I njohuri im m’u ngjit duke më folur për talentin e vajzës së tij, por edhe për dëshirën që kishte të isha redaktor i librit të saj, pasi ai vetë mua më çmonte(?!) aq shumë... Ai më tha si për parantezë se talentin e vajzës së tij e kishin çmuar e vlerësuar shumë disa nga shkrimtarët e famshëm shqiptarë që jetojnë në Athinë
Nejse. E mora tufën e letrave, e futa në çantë dhe u kujtova që ta lexoja vetëm pas disa ditëve dhe pas disa telefonatave këmbëngulëse të babait të saj fillova ta lexoja. Qysh në faqet e para ngela i befasuar e m’u ngritën qimet e kokës përpjetë. Vajza 16 vjeçare kishte shkruar një roman! Po, po! Një roman telenovelë, me lot, me dashuri të humbura, vuajtje të pamata, tradhti ekstreme, dashuri të pamundura, me kaq intriga dashurie sa e humbisje fillin...
U takuam me të njohurin tim diku aty nga fillimi i gushtit dhe ai po priste me padurim që t’i thosha fjalët më të mira, ashtu si shkrimtarët e tjerë të këtushëm. Me takt i thashë se romani i vajzës së tij nuk vlente një lek, për arsyen e thjeshtë se ishte një roman krejt rozë, por edhe se në të gjithçka ishte trillim. (E ku mundet një 16 vjeçare ta vendosë skenën e dashurive e të intrigave, të vuajtjeve e tradhtive, të psherëtimave të shpirtit, diku në Manhatan?!). Pa folur pastaj për gjuhën dhe vlerat e mirëfillta letrare që “romanit” i mungonin. Megjithatë vajza le të shkruante edhe në të ardhmen, jo menjëherë një roman, le të shkruante copëza apo sprova letrare derisa të krijonte kulturën e domosdoshme. Të njohurit tim, një fytyrë i ikte dhe një tjetër i vinte. Ishte nxirë në fytyrë teksa më merrte tufën e letrave nga dora dhe largohej duke më sharë që nuk kisha çmuar talentin e padiskutueshëm të vajzës, ashtu si shkrimtarët e tjerë shqiptarë të njohur në Athinë. Duke u larguar ai më tundi gishtin si me kërcënim: “Do ta shohësh po nuk u botua ky libër!”.
Rastësia e solli që aty nga mesi i shtatorit të takohesha më të njohurin tim dha vajzën e tij tek “Vatra Shqiptare”. Vajza e tij mbante në dorë disa libra të Danielle Steel dhe dukej shumë e lumtur për thesarin letrar që po blinte, ndërsa ai me krenari më tregoi librin e vajzës së tij, tashmë të botuar, me një kopertinë të bukur, natyrisht. Shtëpia botuese ishte e njohur. Personalisht, nuk shoh asgjë të keqe që në një vend të botohet shumë. Libri, në thelb, nuk është diçka që duhet kufizuar. Por...
Më erdhi të ulërija dhe sinqerisht së brendshmi u përlota. Mjerë letërsia jonë me këta lexues dhe me këta pseudoshkrimtarë që ç'edukojnë shijet e lexuesve, por edhe me botuesit tanë të famshëm që luftojnë për të drejtat e botuesve dhe nuk shikojnë se nga makutëria e tyre për para e kanë mbytur dashurinë e tyre të dikurshme për letërsinë.Kjo është për të vënë kujen. Ky është realiteti yne. Dhe nisa një dialog të heshtur me Markesin, Kunderën, Imre Kërtesin, Vargas Llosën, Umberto Ekon, Kamynë, Kadarenë, Xhejms Xhojsin, duke ua qarë hallin që ua ka kaluar në shitje një “fabrikuese lotësh”...
“Profesioni i artistit është që të projektojë dritën në thellësinë e zemrës njerëzore” ka shkruar Shchumani. Por sa dritë projektohet nga realiteti i librit shqiptar i këtyre 17 viteve të fundit? Ai është i zhytur në anarki. Shumë botime, jashtëzakonisht shumë. Gati dy libra në ditë. Po sa vlera? Sa antivlera? A ka një opinion të moralshëm të qarqeve krijuese e botuese apo është shpallur “Perëndi” paraja e lavdia e gënjeshtërt, dhe me pas kemi vetëm përgjumje dhe gjykime pseudoprofesionale në vend të recensionit dhe kritikës së mirëfilltë të artit? Por realiteti nuk është kaq rozë. Madje, kemi përballë nesh një situatë, që rrezikon jo më pak se vetë letërsinë tonë. Vërshimi dhe etja e mjaft të rinjve dhe të rejave, apo talenteve të reja 70 vjeçarë, apo të atyre shkrimtarëve që diktatura dhe censura gjasme ua mbylli dyert e botimit, pra, vërshimi dhe etja e këtyre për të hyrë në letërsi, nuk buron nga një ndjenjë e domosdoshmërisë së brendshme, por nga një ndjenjë e narcizmit dhe e personalitetit të rremë, shpesh here të përçudnuar.
Të gjithë që dinë të shkruajnë alfabetin, apo që dikur kanë bërë ndonjë hartim për Partinë dhe udhëheqësin-merhum, janë bërë poetë e shkrimtarë. Marrin në dorë një copë letër e një laps dhe masakrojnë letërsinë e vërtetë duke bërë antiart, antiletërsi, antikulturë. Nuk është e rastit që këtu në Greqi në vit botohen po aq libra sa edhe në Shqipëri... Dhe e bukura është se shkrimtarët në librat e tyre, të cilat as gratë që ua sponsorizojnë, natyrisht duke përdorur mbiemrin e vajzërisë, nuk ua lexojnë, janë kaq arrogantë dhe aq pjellorë, sa ç’janë ata njerëz që janë me diare... Sa keq për to, janë financiere të një krimi dhe psonisjeje të bashkëshortëve të tyre.
Dhe e bukura është se i përdorin gazetat dhe shtypin këtu e në Shqipëri, vetëm e vetëm për t’i thurrur ditirambe vetes e njëri-tjetrit sipas interesave të çastit.
Nuk them se gjithçka botohet është antivlerë, përkundrazi. Në një libër me poezi qoftë edhe sikur dy poezi të kenë vlerë, i japin librit disa vlera. Antivlerat prodhohen jo vetëm nga shkrimtarët, por edhe nga të njohurit apo gjasme patriarkët e letërsisë, të cilët për një gotë raki të thurrin lavde për vlerat që nuk ekzistojnë. Dhe kështu libraritë mbushen me libra e tituj të panumërt , por jo me vlera.
Librat ngelen nëpër rafte mbuluar nga pluhuri, ndërsa shkrimtarët diskutojnë me rrethin e ngushtë të shokëve e miqve vitet e vlerat e krijimtarisë letrare të tyre…
A është kjo prurje e pakontrolluar antivlerash, vetëm faji i atyre që shkruajnë? A është kjo një fatkeqësi objektive e epokës gjatë së cilës letërsia nuk ka asnjë përfaqësues të vërtetë?
Ndoshta pamja që paraqesim nuk është edhe kaq e thjeshtë. Një element i dëmshëm është lindja dhe ekzistenca e mekanizmave që dëmtojne prurjet e vlerave në letërsi. Sot është shumë e vështirë të zbulosh vlerat e antivlerat, pasi fuqia ekonomike i vret ato. Mjafton të kesh një sponsor, të kesh 1.000 euro, që librat e të paafteve dhe të gjithë të patalentuarve, te shohin driten e botimit. Më pas këta rrinë me muaj të tërë në dyqane ose i zë pluhuri në shtëpi, megjithë publicitetin që u bëhet nga “miqtë” e “dashamirët”".
Ndoshta jam shumë i ashpër me krijuesit, në një kohë që ndoshta duhet të jem po kaq, ndoshta edhe më i ashpër me botuesit shqiptarë.
Me botuesit shqiptarë, të cilët fatkeqësisht librin e konsiderojnë si një mall dhe jo si një vlerë. Me botuesit shqiptarë, të cilët tashmë kanë marrë pozicionin e një shitësi: Ti i jep librin tënd të pabotuar dhe shumë e parave që nevojitet për botim, dhe pas një jave ai të jep librin tënd të botuar, ashtu siç do të të jepte një kile domate apo një kile presh tregtari në tregun fshatar...
Botuesit shqiptarë kërkojnë easy money dhe asgjë më shumë... Ti shkon te një botues dhe ai para se t'i hedhë sytë dorëshkrimit tënd, të përllogarit koston e botimit për tirazhin e kerkuar dhe, vetëm ne rast se ti i ke paratë e duhura atëherë ai edhe mund t'i hedhë një sy atij libri. Ndhoshta do të ngarkojë dike për ndonjë parathënie. E sigurtë është që libri do të të botohet nga botuesi jo aq për vlerat artistike që mbart, por për paratë që paguve. (Nëse nuk i ke ato para, edhe kryevepër sikur të kesh në dorëshkrim, harroje botimin)...
Normalisht një shtëpi botuese joshqiptare funksionon në këtë mënyrë: një person ose disa persona (nga ata që quhen gjuetarë talentesh), të punësuar nga vetë shtëpia botuese, vlerësojne artistikisht dorëshkrimin. Më pas këto vlera konvertohen në vlera financiare në mekanizmin e marketingut të shtëpise botuese. “Ky libër do ecë mirë!”... Atëhere lidhet një kontratë mes autorit dhe botuesit për copyright-in, për sasinë e paradhënies që botuesi i jep autorit dhe për përqindjet e mëpastajme të shitjeve për atë botim. Ndërkohë botuesi (me ndihmën e marketingut të vet) e ka të siguruar fitimin e tij financiar, pikërisht nga siguria që i kanë dhënë “agjentët” e tij mbi vlerën artistike të librit, por edhe nga reklama që do t’i bëjë librit dhe autorit. Kështu botuesi fiton edhe para, por edhe famën e nje botuesi që me librat që boton shtëpia e tij botuese i ofron lexuesit cilësi dhe vlera...
Por në Shqipëri jo gjë nuk ndodh. Botuesit dhe mungesa e kritikës serioze, krijojnë këtë gjendje kaosi antivlerash, duke diskretituar edhe vetë shkrimtarët. Kjo ndodh edhe sepse, (si askund në botë), botuesit nuk luajnë me paratë e tyre. Ata kurrë nuk rrezikojnë. Kështu që botohen libra pa vlera. Prindërit, “miqtë e dashamirët” me diskutimet e tyre e lëvdatat e pafundme për vlerat e gënjeshtërta, shtëpitë botuese stimulojnë narcizmin e “shkrimtarëve”, duke u dhënë shpresën hipokrite, se ata janë gjeni në fushën e letrave...

Dialog me Prokrustin

Dialog me Prokrustin!...

Nga Ardi Stefa

A bëhet dialog me Prokrustin?
A është e mundur të bëhet dialog me Prokrustin?!
Besoj se është e pamundur. Pasi Prokrusti, (emri i vërtetë ishte Damast ose Polipemon), në mitologjinë greke ishte një hajdut me famë i Athinës. Ai u quajt Prokrust (ai që zgjat, shtrin, pret gjymtyrët) për shkak të torturave që bënte. Ai i kapte të gjithë udhëtarët që kalonin pranë Koridalosë (mos vallë prandaj 2000 vjet më vonë në atë zonë u ngrit burgu i sigurisë së lartë?), pra ai i kapte të gjithë udhëtarët dhe i vendoste në një shtrat të hekurt. Në qoftë se ata ishin të shkurtër për këtë shtrat, Prokrusti i zgjaste. Në qoftë se ata ishin më të gjatë se shtrati, atëherë ai u priste këmbët!
Ky ishte Prokrusti. Këto ishin bëmat e tij!
Ndoshta pyetja ime e fillimit është retorike, pasi dialogu me Prokrustin është i pamundur. Kur ti ke ndër mend të fillosh të dialogosh me të, ai ndërkohë ka filluar të të presë gjymtyrët, ose të të tërheqë që të të zgjasë sipas masave të tij.
Prandaj dialogu me të është i pamundur. I pamundur.
Përse e nisa këtë “dialog me Prokrustin”?
Për arsyen e vetme se me rastin e festës kombëtare të Greqisë, me dhjetëra nacionalistë, patrioto-racistë, qoftë grekë qoftë shqiptarë parakaluan nëpër panelet e emisioneve të ndryshme televizive.
I tillë ishte rasti i të vetëdeklaruarit: “Racist, antidemokrat dhe antisemit”, K. Plevri, babai i famshëm i deputetit “demokrat” të Karaxhaferrit, i cili akuzoi dhe anatemoi emigrantët shqiptarë që jetojnë e punojnë në Greqi, fëmijtë e tyre që guxojnë të jenë të parët në mësime dhe janë flamurtarë e ngrenë flamurin e Greqisë ne festa kombëtare, në një kohë që normalisht duhet të shkohen në hell se po prishin Greqinë e pastër!...
Siç deklaroi edhe vetë Karaxhaferri, greku me gjakun më të kulluar grek: “Ne nuk jemi racistë dhe as ksenofobë, por duhet të lemë të qëndrojnë në Greqi aq emigrantë sa duam ne. Përndryshe do të na marrë lumi. Ne jemi parti demokratike dhe jo raciste. Po qe se do të luanim me kartën e racizmit dhe ksenofobisë, do të kishim marrë 10-15%. Preferuam të marrim 4% e të jemi “në lojë”, sesa 15% e të jemi në një cep!”...
Faleminderit zoti Karaxhaferri për mirëkuptimin dhe nderin që na bëtë neve emigrantëve që nuk na anatemuat, dhe nuk na përçudnuat publikisht!... Ua dimë për nder!...
Ashtu sikundër është edhe rasti i prefektit të Selanikut, Psomiadis, i cili vazhdon të shkruajë eposin e tij të famshëm, Panajotispsomiada. P. psomiadhi, e quajti rrugaç dhe djalë të keq “përfaqësuesin” e shqiptarëve, një farë Mici, duke e akuzuar se Mici nuk përfaqëson askënd nga shqiptarët. Këtu Psomiadhi nuk është se nuk ka të drejtë, bile ka shumë të drejtë, por mënyra e tij ia kthen të drejtën kundër. Me të vërtetë që Mici dhe Micët e tjerë nuk përfaqësojnë askënd, por kjo nuk do të thotë që Psomiadhi e Psomiadhët e tjerë të anatemojnë të gjithë emigrantët dhe nën petkun e pseudo-superpatriotizmit të kërkojnë Greqinë e pastër dhe pa emigrantë.
Dhe pasi kanë kërkuar këtë gjë, Psomiadhi e psomiadhët, deklarohen si miqtë më të mirë të shqiptarëve. Natyrisht një njeri që i do kafshët si Psomiadhi nuk ka se si të mos jetë “filozoos”- mik kafshësh...
Se për Psomiadhin, Plevrin, Karaxhaferrin, shqiptarët, pakistanezët e të gjithë emigrantët janë kafshë.
Kush nuk është grek, është barbar- kjo është parrullae bindja e tyre...
Ndaj them se me Prokrustin nuk bëhet dot kurrë dialog. Se dialogu me të është i pamundur!
Se që të bëhet dialog, nevojiten të dy palët dhe jo njëri të dialogojë, më saktë të monologojë, dhe tjetri t’i presë gjymtyrët, ta zgjasë apo ta shkurtojë sipas madhësisë së shtratit të tij...
Dhe më kryesorja: Dialogu është boshti kryesor i Demokracisë, në të cilët nuk besojnë të sipërpërmendurit, grekë e shqiptarë...

Një variant modern i mitit të Sizifit

Një variant modern i mitit të Sizifit
(Elegji dhe jo vetëm për emigrantët...)
Perënditë e kishin dënuar Sizifin të ngjiste pa pushim në majë të një mali një shkëmb të madh, nga ku guri rrokullisej vetvetiu, sapo kapte majën. Perënditë kishin gjykuar me të drejtë se nuk ka ndëshkim më të tmerrshëm se puna e padobishme dhe e pashpresë.
Po t’i besojmë Homerit, Sizifi ishte njeriumë i ditur mes të vdekshmëve. Sipas një varianti tjetër ai tërhiqej nga zanati i cubit. S’besoj se këtu ka ndonjë kontradiktë. Mendimet se përse Sizifi u dënua të bënte një punë të padobishme përjetësisht në Ferr, janë nga më të ndryshmet. E akuzojnë për mendjelehtësi dhe sfidë ndaj Perëndive. E akuzojnë për tradhti dhe mosbindje. Për vrasjen e fëmijëve të vet dhe shkeljen e “kontratës” për kthimin nga bota e përtejme për të ndëshkuar të shoqen, dhe preferencën e tij për “botën e të gjallëve”.
Natyrisht që Sizifi është njeriu, heroi absurd. Është i tillë si për vuajtjet edhe për pasionet e tij. Përçmimi për perënditë dhe kërkimi i diçkaje të re, më të mirë, urrejtja e vdekjes dhe pasioni për jetën, bënë që të vuajë një çmim të paparë ku e gjithë qenia përpiqet të mos përfundojë asgjë. Ky është çmimi që duhet paguar për pasionet dhe ëndrrat e kësaj bote...
Asgjë nuk thuhet për Sizifin e “jetën” e tij në Ferr. Mitet janë bërë për të ndezur imagjinatën. Tek Miti i Sizifit shohim veçse përpjekjet e trupit të tendosur për të ngjitur një shkëmb, i cili rrokulliset poshtë dhe për t’ju ngjitur pambarim një të përpjete.
Tek miti, ndoshta mundet të shihet fytyra e ngërdheshur, faqen e mbështetur tek shkëmbi, shpatullën nën gurin e rëndë tek e shtyn, këmbën që e mban, dy duart që e mbërthejnë, sigurinë njerëzore të dy duarve plot baltë. Në mbarim të kësaj përpjekjeje të gjatë, të kufizuar nga hapësira pa qiell dhe koha pa thellësi, qëllimi arrihet. Atëherë, Sizifi që s’ka mundur të mbushet me frymë lehtësimi, shikon gurin që në pak sekonda rrokulliset drejt botës së poshtme, nga ku duhet të ngjitet përsëri në majë.
Sizifi zbret përsëri poshtë. Pikërisht, gjatë zbritjes, gjatë kthimit poshtë, është interesante dhe na intereson Sizifi. Një fytyrë që ndodhet e lodhet aq pranë gurëve, është kthyer në një gur vetë. E shoh këtë njeri të zbresë me hap të rëndë e frymëmarrje po kaq të rëndë e të shpeshtuar drejt vuajtjes së pafund. Kjo orë është si frymëmarrje dhe përsëritet po me aq siguri sa edhe fatkeqësia e tij, është ora e ndërgjegjes.
Në çdonjërin nga këto çaste, kur ai zbret nga maja dhe zhytet në strofkat e Perëndive, ai qëndron mbi fatin e vet. Është më i fortë se shkëmbi që ngjit e ngjit pafundësisht.
Ndoshta, dikur Sizifit duke ngjitur shkëmbin, do t’i ndodhë diçka e paparashikuar. Shkëmbi do të ngecë në një guralec dhe nuk do të zbresë më poshtë, ashtu siç kishin vendosur Perënditë dhe ishte paracaktuar nga Fati.
Sizifi ndoshta tashmë ka mundësi të shlodhet, të “jetojë” i kënaqur në Ferrin e vet. Fati u përmbys, perënditë u sfiduan. Ndoshta tani ai është i lumtur, jeta e tij ndryshoi dhe gjithçka, ashtu siç mundet ai ta dinte, ta dinim apo imagjinonim edhe ne të tjerët, u përmbys. Shkëmbi ngeci në majë. Qëllimi u arrit.
Por përsëri Sizifi nuk është i lumtur. Perënditë ai i ka sfiduar dhe do të vazhdojë t’i sfidojë përjetësisht. Qëllimi i sfidës nuk është përmbushja e misionit të ngjitjes së shkëmbit në majë të malit dhe tek të qenit pastaj i shlodhur, i qetë, pa bërë asgjë. Qëllimi është sfidimi i përjetshëm i Perëndive. Qëllimi është sfida e përjetshme, mosbindja, mosnënshtrimi.
Aty qëndron absurdi, aty qëndron lumturia. Aty qëndron gëzimi i heshtur i Sizifit. Fati është diçka që i përket atij, që i nënshtrohet atij.
Ç’duhet të bëjë Sizifi. Ta lerë shkëmbin të ngecur tek guraleci dhe të shijojë “lumturinë”?...
Jo. Sizifit nuk ka ç’i duhet një lumturi e tillë? Ndaj edhe ai heq me një të rënë të gishtit guralecin dhe e lë shkëmbin të rrokulliset poshtë. Dhe zbret i “lumtur” ta ngjisë e ta ringjisë përjetësisht në majë atë shkëmb.
Me shpresën dhe dëshirën e heshtur brenda vetes, që sfida e tij të jetë mësim për të tjerët si ai, por edhe për perënditë...
Dhe Sizifi vazhdon e vazhdon në përjetësi të ngjisë e ringjisë shkëmbin në majë të malit, ashtu si mijëra e mijëra, miliona emigrantë përshkojnë rrugën e tyre të mundimshme të ngjitjes së shkëmbit të legalizimit që s’dashka e s’dashka të qëndrojë ndonjëherë në majë të malit.
Si Sizifi, emigrantët sfidojnë “dënimin” që u është dhënë, me shpresën se dikur shkëmbi që ata ngjisin kaq vite, nuk do të rëndojë më në shpatullat e fëmijëve e nipërve të tyre...

Të rritur si fëmijë!...

Të rritur si fëmijë!...

Ardi Stefa
E di që ti që i shkruan këto radhë shpesh herë dëshiron të kujtosh e të ndiesh të gjitha ato që ke lënë pas, që kemi lënë pas...
E di, që duke kthyer kokën pas e ke të vështirë, ashtu si edhe ne që të besosh se jemi ende gjallë. Ne udhëtonim me tren 10 dhe 12 orë për të shkua nga njëri qytet në tjetrin. Nuk kishim lehtësirat dhe as luksin e tanishëm. Autobusët ishin pa ajër të kondicionuar, pa xhama në dritare, pa ndenjëse të rehatshme, rrangalla e shkatarraqe që vinin erë djersë e punë. Në çantat tona prej bezeje gjeje copa gazetash për të mbështjellë bukën. Shpesh herë kur humbisnim autobusin e linjës, bënim autostop. Biçikletat i rregullonim gjithmonë sa e si të mundeshim. Nuk kishin kokore për to. Luanim me topa të vegjël llastiku nëpër rrugicat e lagjeve tona pa frikën e makinave që atëhere ishin të rralla. Topat ishin aq të vegjël saqë shpesh herë dilnim huq dhe i binim me këmbë me forcë asfaltit të rrugës. Kishim lulishte me lëkundëse të mprehta metalike dhe cepat e tyre na vrisnin aq shumë. Edhe lodrat e tjera tona ishin të dhunshme.
Kalonim orë të tëra duke ëndërruar dhe duke ndërtuar makina apo edhe karro me kushineta për të bërë gara pastaj me njëri- tjetrin. Lëshoheshim me vrull në ndonjë dishezë dhe vetëm atëhere kujtoheshim se karrocave tona me kushineta u mungonin frenat. Njihnim nga zhurma e motorave të gjitha markat e makinave të mëdha dhe luanim kukamçefti apo edhe me pulla. Kaçolet e arançatave i mbushnim me baltë dhe luanim gjasme kumar. Dilnim nga shtëpia pa u gdhirë, luanim gjithë ditën dhe ktheheshim vetëm kur ishte ngrysur e kishte rënë krejtësisht nata. Askush nuk na gjente dot se nga futeshim. Askush nuk na shikonte kur përgjonim çiftet që bënin dashuri. Atëhere nuk kishte telefona celularë. Edhe telefonat nëpër shtëpira ishin të paktë. Kërciste druri ndërmjet nesh dhe pak herë dënoheshim. Ziheshim me njëri- tjetrin dhe pas disa ditsh grindjet harroheshin e flisnim përsëri.
Hanim bukë thatë dhe brumëra, por nuk ishim trashaluqë. Ndonjëri prej nesh ishte i shëndoshë, por jo trashaluq. Pinim ujë apo birra e raki drejt e nga shishja ku kishin vënë buzët të gjithë dhe nuk pësuam gjë. Ndonjëherë na ishte mbushur koka me thërriza dhe nënat tona a qethnin zero, ose na lyenin kokën me naftë apo uthull.
Nuk kishim televizorë, as Playstation, as Nintendo. Nuk kishim as DVD apo videokaseta. S’kishim as internet e as kompjutera...
Por ne kishim shokë. Binim dakort të dilnim të gjithë së bashku dhe dilnim. Ndonjëherë nuk thoshim gjë për të dalë, por të gjithë mblidheshim tek vendi i zakonsëm, spontanisht dhe dilnim. Takoheshim dhe luanim. Ndërtonim kështjella në rërë, gradaçele prej letre, thyenim kërcinjtë në futboll dhe ndërtonim karro me kushineta. Deri aty shkonte teknologjia jonë. Lodrat tona i ndërtonim vetë me tela apo dru. Humbëm me qindra topa futbolli apo topa llastiku. Pinim ujë me gojën drejt e në çezmë. Ndiqnim fluturat e ngrinim kurthe për zogjtë, e ur nuk i kapnim në skenë futeshin llastiqet për t’i vrarë.
I thërrisnim njëri- tjetrit nga jashtë shtëpisë me sa kishim në kohë dhe pastaj ia mbathnim nga të na çonin këmbët, derisa të na priste barku nga uria. Bridhnim. Pa u marrë leje prindërve. Pa na kontrolluar ndonjë i madh. Thjesht, të vetëm në botën e ashpër.
Si ia dolëm mbanë?
Në ativitetet shkollore merrnim pjesë të gjithë. Disa prej nesh ishin nxënës të mirë, disa të tjerë duhet të ngeleshin në klasë.
Muajve të verës bënim pushime tre muaj të tëra. Kalonim orë të pafundme në breg të detit, pa përdorur kremra me treguesin e mbrojtjes 30, 40 apo 50. Nuk bënim as mësime të organizuara të mësimit të notit, as se si të drejtonim varkat, as se si të luanim tenis. I mësuam vetë të gjitha...
Asgjë atëhere nuk është si sot.
Por atëhere ne bënim kështjella në rërë, bënim kështjella fantastike përtej çdo lloj arkitekture apo rregullash ndërtimi. Peshkonim me një parangall dhe krimba deti. I zinim vajzat mikesha duke i ndjekur për ditë të tëra nga pas dhe jo duke biseduar me to në ndonjë chat room dhe duke shkruar budalaëqe me pseudonime...
Kishim liri. Kishim dështime. Kishim lumturi e përgjegjësi. Brenda të gjitha këtyre ne mësuam e u poqëm, u rritëm. Jo si fëmijtë e sotëm qullashë.
Në rast se edhe ndonjëri prej jush që lexon këto radhë është nga të “vjetrit” e brezit tim, atëhere i lumtë. Kishte fatin të rritej si fëmijë...