Diku mbi ylber...

Diku mbi ylber...
Ardi Stefa

Nën Hënën e plotë, në monopatet e hijeve, nata ndryshon trajtat…
Shtjella të vogla ere trajtëzohen në sokaqet e shkreta, mundet t’i ndjekësh në destinacionet e tyre sekrete nëpër Qytet, një cirk magjik shfaqet brenda pluhurit dhe sjell me vete pamje të tjetërbotshme, realiteti bën akrobacira në vakuum…
Qëndroj përpara dritares, në shoqërinë e disa pemëzave të vogla, që u përpoqa t’i ktheja në Bonsai dhe dëgjoj në magnetofon zërin e trishtë të një këngëtareje jo të njohur, një këngë, nga një epokë ku pak vëtë e kujtojnë ende. Përpara meje fotografia e Xheronimos, kryetarit të madh të indianëve Apachi, indiani plak me sytë e mëdhenj dheh me një vështrim pa shprehje, i rrudhur,. I zbërdhylët dhe gri si letra.
Heronjtë e mëdhenj nuk ekzistojnë më, askush nuk rrëfen më historira, gjyshërit përrallëtarë këna vdekur të gjithë...
Dikur ekzstonte një dhomë e vogël ku Zhyl Verni, i ulur në traezën e tij shkruante në gjysmëerrësirë librat e tij; dikur ekzistonte një dritare nga e cila Howard Phillips Lovecraft vështronte pamjen e heshtur, diku në një lagje të Argjentinë ishte një kopsht në të cilin udhëtonte, tashmë i verbër Borhesi dhe diku në Vlorë, në një shtëpi të vjetër, ekzistonte një pasqyrë, në të cilin u pa për herë të fundit një djalë i ri, një natë përpara se të varej...
Ku udhëtojnë tani të gjitha ato frymëzimet e çuditshme të poetëve, projektet e mëdha dhe pasionet guximtare të shkrimtarëve, tani, kur shpirtërat e tyre kanë ikur përgjithmonë?
Dhe këtu mbrapa, kush e vazhdon veprën e tyre?
Pyes veten, nëse shpirtërat e njerëzve të urtë, që jetojnë një jetë të përgjegjshme e të qetë shkojnë në parajsë, atëhere ku shkojnë shpirtërat e të panënshtruarve dhe rebelëve antikomformistë, shpirtërat e poetëve të mallkuar, të ëndërrimtarëve që humbën nëpër vite, që nuk bësjnë në dogma dhe fe dhe vënë mbi të gjitha njeriun? Ku shkojnë shpirtërat e atyre që zhyten në thellësitë e shpirtit njerëzor për të përshkruar të papërshkrueshmen, që shkojnë larg duke mohuar sigurinë e një jete meskine në kërkim të mrekullive? Në kërkim të mrekullive, në kërkim të një lartësimi dhe të shndërrimit të realitetit, për të ndryshuar botën?
Jetoj ende brenda librave, udhëtoj nga faqja në faqe së bashku me shkrimtarët e mi të preferuar; banojmë të gjithë bashkë në botën e mendimevedhe të Fantazisë; Njerëzit mundet të fantazojnë gjithçka, (mëkat që nuk e bëjnë)...
Vende të ndryshme brenda librave, shtete nëpër re, shtete të tëra që shkëlqejnë, anijet e piratit Barbarosaçajnë detin e qiellin, peripeci dhe pasione në drejtime të panjohura...
Rrëfimet e një ëndërrimtari, të Lordit Dansany, Libri i Mrekullive dhe Dritarja e Bukur, Njeriu që e quanin e Enjte e Chesterton, dr. Fu Manchu me njëmijë fytyrat, i padukshmi Orla i Gi de Mopasan, histori që kapërcejnë realitetin, universe paralele që banohen nga bardë, eksploratorë, ëndërrimtarë, qenie misterioze; të gjitha të shtrira mbi raftet e një biblioteke fantastike. Dëgjoj përsëri e përsëri në kaseta të vjetra zërat e njerësve të mëdhenj të së kaluarës, falët e tyre të zjarrta, të mbushura pasion, por edhe dhembje, ankth...
Shpirtëra që humbën në errësirën e shekujve, zgjohen përsëri pasi mesazhet e tyre jehojnë në vendin e kohës, bobinat rrotullohen pafundësisht, klithmat dhe përçartjet magnetizojnë atmosferën, fantazmat e tyre pëshpërisin misteriozisht, të rrëmbejnë larg, në thellësitë e mikrobotëve të çuditshme...
Zëri i Raymond Chandler tregon shëtitjet e tij të frymëzuara me një makinë të vogël në bridhet e Paqësorit ku lexonte krejt i vetëm revistën e tij të dashur, Black Mask, në varrezën e Mount Hope, në San Diego të Kalifornisë mbi pllakën që zbukuron varrin e tij është shkruar një frazë e tij:” ''Dead men are heavier than broken hearts”.
Ernest Hemingueji përshkruan me pasion udhëtimet e tij në kodrat e gjelbra të Afrikës, peripecitë e tij me gjuetarët e bishave, egërsirat dhe vlerën e një birre të ftohtë në mes të savanës së përvëluar dhe bukurinë e një perëndimi...
Brenda parazitëve dëgjohet zëri i Hugo Bal, i cili në ekstazë deklamon vargjet e pakuptimtë dadaiste të Gadji Berri Bimba, duke u dërguar kështu një notë freskie turmave ...
Gjeniali Robert Anton Wilson bashkëbisedon me një mollë të artë dhe pyet veten “Who is the Master who makes the grass green?”
Historira të një çmendurie krijimi, të përkushtimit artistic dhe të filozofisë ekstreme; ide të çmendura, fantazi jashtëtokësore dhe tentativa të guximshme, temperamente shpërthyese, zbulimi i refleksioneve të fshehta të shpirtit, kërkimet epike shpirtërore; vargjet tragjike të shkruara në shpërthime tragjike të dëshpërimit, por edhe ato këngë shpresëdhënëse, që kanë gjithmonë diçka nga zemra, që i dëgjon një herë dhe pastaj i përshpërit i vetëm në erë, në erën e fortë që mbështjen në kalimin e saj gjethe, jetë dhe shekuj bashkë...
”Somewhere over the rainbow
Way up high
There's a land that I heard of
Once in a lullaby

Somewhere over the rainbow
Skies are blue
And the dreams that you dare to dream
Really do come true”

“Ëndrrat që guxon të ëndërrosh”, këndon një zë i dridhur, nga pafundësia tek ti. Por a guxon?
Mes këtyre mendimeve të mësipërme fillon të shfaqet diçka shumë e rëndësishme.
Besoj se sekreti më i madh i botës është, në fakt, shumë i qartë dhe shtrihet gjithandej rreth nesh. Dhe çuditem gjithmonë me faktin se si njerëzit, ose nuk e shohin, ose thjesht, shtiren se nuk e shohin, d.m.th, akoma edhe kur ajo është gjithandej, ata thonë se ajo nuk u përket...
Zonja dhe zëtërinj, bota nuk është vetëm ajo që duket, nuk është vetëm ajo që dini, nuk është vetëm ajo që ju mësuan!
Janë edhe shumë gjëra të tjera të jashtëzakonshme, fenomene të paemërtueshmetë cilat qarkojnë botë të pafundme!
Ftohemi të gjithë ne të zbulojmë portat dhe daljet e kësaj rrjete të pafundme kozmike, të arrijmë të vështrojmë dhe të zbulojmë çdo cep të tij, të thyejmë monopolin e Realitetit dhe të derdhemi drejt së panjohurës, duke ndjekur monopatet që kanë zemër, d.m.th, ato që kanë horizonte të hapura për shpirtin, në mënyrë që të mund të fitojë të drejtën e lartësimit të qenies; të shëtisim në lagjet e universit të pafund dhe pse jo, të bëhemi edhe vetë ne udheheqës për ata që do të vijnë më pas, t’u tregojmë destinacionet, kryqëzimet, strehimet dhe aljet e rrezikut, të marrim pjesë të gjithë në këtë lojë universale, me të gjitha rreziqet që ajo përmban. Neve, lojtarët kozmikë, të shpërndarë brenda një Luna Parku të jashtëzakonshëm, të çuditshëm, të pafund, si atëhere kur akoma nuk i kishim harruar të gjitha këto, atëherë kur dashuria ishte e dlirë dhe ndërgjegjia nuk ishte rënduar, atëherë kur ishim fëmijë...
Bota e ideve që udhëton brenda tablove, në libra dhe mendime të komplikuara, kjo nevojë e gjithanshme që na shtyn në kërkimin e të çuditshmes, në esentrizmin, në bukurinë e vrgjër, në atë pjesë magjike të vetvetes që na tejkalon dhe krijonartet, kryeveprat, frymëzimet e ethshme që udhëtojnë drejt lartësive, duke rrëmbyer edhe zemrën.
Shpirti i lirëndërton vetveten, rrëfen historinë e tij brenda vargjeve, në një melodi, në një shpërthim kozmik që brenda pluhurit del çdo frymëzim, historia e të gjitha shpirtërave...
Flas për të gjitha ato çaste të mrekullueshme që ëndrrat e prekin, u japin krahë dhe të lehtë arratisemi larg, në shoqërinë e qenieve mitike dhe të fantazisë, varkëtarë të ajrit, guximtarë dhe kapërcyes të qiellit, drejt të Panjohurës me varkë Shpresën...
Të gjithë, dikur do të gjendemi në fund të kësaj bote, dhe atëherë do të nisë peripecia e madhe, për të cilën jemi krijuar, kjo hapje në pafundësi, që disa herë në ëndrra ndodh...


Shpirtra ëndërrimtarë...
djem të vegjël, të hipur në kaj të drunjtë, kalëronim tej dritës së dhomave tona fëminore, në vende të panjohura me magjistarë dhe shkretëtirat e pafundme me Xhindet, në kërkim të Neraidave në pyje të dendur të fshehura në mjegull; larg në vendet e indianëve të ashpër që ndërtonin me përkushtim totemet demoniake dhe magji të forta, me shpërthimet yjore dhe perëndimet e kuqe, në shoqërinë e kaubojvë të teksasit dhe në Arizonën e egër, duke ndezur zjarre natën, të lirë në ajër si zogjtë, me mijëra ëndrra në xhepat e shpuar dhe zemrat e mbushura dashuri...

Grek lind apo bëhesh?...

Grek lind apo bëhesh?...
Të jesh grek, shqiptar, amerikan, egjiptian, anglez apo kinez, nuk është as turp, as nder, është thjesht fakt...
Ardi Stefa

“Grek nuk do të bëhesh kurrë, o shqiptar, o shqiptar...”
Me siguri që do t’ju kujtohet kjo shprehje, e cila disa vjet më parë, por edhe disa muaj më parë, mbizotëronte në klithmat “histeriko- patriotike” të disa grekëve autoktonë me fustanellë.
Në kohën kur pothuajse në të gjitha vendet europiane është i mjaftueshëm të pasurit leje qëndrimi për të votuar në zgjedhjet lokale, në Greqi ende diskutohet se kush duhet të votojë, nëse grek lind apo bëhesh, nëse kanë të drejtën ligjore të votojnë ata që kanë disa dekada që jetojnë në Greqi. Ende në Greqi diskutohet e “Drejta e gjakut” dhe jo “E drejta e territorit”, diskutim, i cili të çon mbrapa në epoka të tjera.
Kush dhe si do të gjykojë e do të vendosë se cilat janë kushtet e marrëdhënieve kundrejt kombit grek?
Sa vite, apo mos vallë shekuj, nevojitet, sipas juristëve grekë, apo edhe politikanëve të ekstremit të djathtë, që të provohet kjo lidhje? Dhe se në sa peshore duhet të matek kërkuesit e nënshtetësisë greke “ që të pranojnë vulnetarisht, vlerat që ka helenizmi dhe më pas përfitimi i ndërgjegjes helene?
Mos vallë emigrantët që kërkojnë nënshtetësinë greke, duhet të testohenh shumë reptësisht për t’u vërtetuar nëse kanë përqafuar idetë themelore të helenizmit e të ortodoksisë? Apo mos vallë “patriotët e vërtetë grekë” ëndërrojnë epokën , kur thërritej “Greqia e grekëve ortodoksë!”, apo kur kush nuk ishte dakort me shprehjen “Atdhe, fe, familje!”, nuk ishte grek?
Kur dëgjohen deklarata të tilla, të grekut me gjak të kulluar, Karaxhaferrit, që do të mbysë të gjitha anijet me klandestinë që hyjnë në ujërat e Greqisë...
Kur juristët konsiderojnë qytetarë të kategorisë së dytë, emigrantët që jetojnë një apo dy dekada në Greqi, apo fëmijët e tyre, të cilët kanë lindur në Greqi dhe kur thelbësisht, i vetmi vend që njohin si atdhe, është Greqia; çfarë duhet të presë dikush nga qytetarët e thjeshtë?
Dhe përse duhet të befasohet ndokush nga fenomenet e racizmit apo ksenofobisë që gjëllojnë rreth e qark?
Në rast se përpjekja e integrimit të një pjese të emigrantëve, të cilët, përbëjnë një pjesë të konsiderueshme të shoqërisë greke, nuk mundet të ecë normalisht, atëherë problemi i madh i racizmit dhe ksenofobisë, i cili ndeshet këtu e disa dekada, jo vetëm që nuk do të zgjidhet, por do të krijojë gjithnjë e më shumë probleme serioze.
***

B. P., është shqiptar, student në konservator dhe muzikant. Është shumë i njohur me pseudonimin “St Croix”, bashkëpunon me Vasilis Papakonstandinou dhe grupin Imam Baildi. Na pëlqen ose jo ka lindur në Greqi, flet pothuajse vetëm greqisht, shokët i ka grekë. Lidhjet me Shqipërinë (edhe kjo, ndoshta nuk do të na pëlqejë) i ka të pakta.
Në Greqi do të martohet, do të lindë “grekë” të vegjël, të cilët do të shkojnë në shkolla greke. Vetëm një gjë nuk mundet të bëjë Besniku, të vendosë se kush do të mbledhë plehrat, pasi nuk voton në zgjedhjet lokale.
Si Besniku ka edhe shumë të tjerë. Por çështja qëndron se në Greqi ka shumë të tjerë, të cilët nuk duan të shikojnë se cili është problemi i tij, apo i emigrantëve të tjerë.
Në Greqinë e dekadës së dytë të shekullit të XXI, por fillon gjithnjë e më shumë të mbizotërojë mendimi se “Nuk duhet të votosh, pasi nuk ke gjak grek, apo nuk ke lindur nga prindër me gjak grek! Pra nuk të mbulon e “Drejta e gjakut!”. Në epokën e globalizmit dhe të migrimeve masive të popullsive, shumë vazhdojnë të qëndrojnë të palëvizur në idetë e shekujve të kaluara.
Por Historia ka treguar se gjithçka ndryshon, akoma edhe ajo ç’ka konsideronim deri tani si popull, apo komb...
Ashtu sikundër ka dëshmuar se “vlera e origjinës, kriteret etnokulturore për përfitimin e nënshtetësisë, si edhe e “Drejta e gjakut”, përbëjnë, të paktën nga pikëpamja historike kuptime jashtëzakonisht të paqarta dhe vështirë të përcaktueshme. Një komb-shtet, si Greqia, i cili u krijua nga ndryshimet e vazhdueshme të kufijve dhe nga lëvizje të mëdha popullsish, që ushtroi ppr më tepër se një shekull një politikë irredentiste dhe shpenzoi shumë kohë në një kalim politik dhe kulturor, ka nevojë për një dozë të madhe fantazie që të mbështetet ekskluzivisht “në gjakun e qytetarëve të saj!”. Këtë fakt kishin parasysh edhe projektuesit e Politikës së Madhe Greke, të cilët në heshtje pranonin pashmangshmërinë e Greqisë së madhe multikulturore...
Mundet të themi se deri në vitin 1923 grek bëheshe. Pas vitit 1923 grek lindje. Por sot, procedura e globalizmit, lëvizjet e mëdha të popullsive dhe komunitetet multikulturore krojojnë kushte të reja për përcaktimin e nënshtetësisë, të cilat një komb – shtet ftohet t’i administrojë. Greqia nuk përbën përjashtim. Shoqëria greke ka për detyrë që të rishikojë kriteret e përcaktimit të idenditetit kombëtar dhe të statusit të qytetarit- cilët integron dhe cilët përjashton- po qe se do të ketë një tolerancë dhe paqe sociale...

Mungoj

Mungoj
Jam një tablo melankolie, një livadh në vjeshtë me lule të vyshkura...
Çastet mashtruese të mia, gjethe të vdekura në bregun e Lanës që i shkelin papushim dashnorët kalimtarë...
Rinia ime, erëra të ftohta veriu dhe ciklone, të humbura në vende të largëta, ndërmjet luftërash, vdekjeje dhe gijotinash që shkëlqejnë ftohtësisht...
Numëroj vitet dhe stinët e pafund që humbën, por që gjithmonë pas ktheheshin, për t’u larguar përsëri, vagabonde, brenda perëndimeve dhe akullsisë së tmerrshme..

Dashurohem me erën, dritën e zbehtë të një ylli të largët, buzëqeshjet spontane të fëmijëve të vegjël, tingullin e fuqishëm të dallgëve që sulmojnë me mani shkëmbinjtë e bregut.
Brenda jetësh kaloj, i lehtë tashmë; i parëndësishëm. Humbas në çaste,; zhytem në përqafimin më të rrezikshëm... Errësirën e pafund përshkoj...

U përpoqa të përshkruaj atë lehtësinë e padurueshme që zë gjithmonë pritë brenda çasteve kalimtare. Një dehje e ëmbël me pushton zemrën, pamje që fshijnë përnjëherësh të gjitha ndjenjat...
Një hollësi e përpunuar brenda një perëndimi ngjyrë violet, një përkëdhelje e beftë e një flladi kalimtar, rrahja delikate e flatrave të një fluture nate; vështrimi melankolik i një vajze brune.
Fluturimi krenar i një mjellme që fluturon mbi kallamat, një yll që rrëzohet dhe një urim dashurie.
Hijet mbi fustanin e kaltër të një kukulle druri që qëndron e palëvizur përpara derës së hapur të sobës së ndezur...
Një melodi e mbushur kujtime në një muzg të pikëlluar, një ndriçim i çuditshëm yllor në zemër të dimrit.
Aroma e një pjepri të freskët të prerë në tryezën e mesditës, siluetat e hajthme të vajzave në shëtitjet e mbrëmjes...
Një frymëzim i dehur i përqafuar me agimin...

Dështova...
Dështova keqazi...

Si të përshkruash kaq mrekullira?
Rrugë, korridore të pafundme ndjenjash...
Shi i pafund kujtimesh të pafundme që zjellin edhe një tjetër dehje. Që shenjojnë pa u penduar mendimet dhe gjithë kohës mbizotërojnë ethet në shpirt...

Dështova...
Dështova keqazi...

Duke parë mbrapa, në çastin sublim të ikjes, ju garantoj, nuk do të ketë asgjë që do të më bëjë të ndiej keqardhje...
Ndoshta vetëm një gëzim i vogël që priste i fshehur brenda stinëve të dhembjes; priste; për shumë vite që ta shijoja...
Të gjithën dhe me pathos...
Trishtimi e gëlltiti edhe atë, ashtu siç gëlltiti edhe me mijëra ëndrra modeste, sikundër zhduku rininë time të varfësr dhe të gjitha dëshirat e mia...
Kurrkund nuk ekzistoj, inekzistent brenda shekujve, transparent dhe i padukshëm brenda njerëzve; pa atdhe, përqafim dhe shpresë...
I pavdekshëm, por i mundur nga fati...

Dështova...
Dështova keqazi...


Dhjetor 1991