Gjuha, mjet mbijetese apo integrimi

Gjuha, mjet mbijetese apo integrimi
Shkruan Ardi Stefa
Shkas për t’u shkruar ky artikull ishte një bisedë që kisha me disa grekë, miq e të panjohur në një tavolinë në Plaka. Diskutimi kishte marrë zjarr në lidhje me tema të ndryshme të jetës politike e sociale në Greqi, kryesisht në lidhje me integrimin e emigrantëve dhe të drejtat politike e sociale që emigrantët duhet të kishin. Dikur, gjatë bisedës njëri prej grekëve, me të cilin nuk kisha edhe aq fort koinfidencë m’u drejtua: “E flet greqishten fort mirë. Urime! Jeni vorio-epirot?”. Edhe miqtë e mi pohuan: “Po, po e flet shumë mirë”!
Jam shqiptar, iu përgjigja. U bëra gati t’i thosha se e kisha mësuar greqishten këtu, pasi ishte mënyra e vetme për të mbijetuar në një vend të huaj, por se ende nuk e flisja si gjuhën shqipe, por diçka më mbajti. Doja t’i thosha se i kisha kapërcyer kompleset e “të qenit” e të idenditetit, por përsëri diçka më mbajti, megjithëse e kuptova që pyetja m’u bë pa të keq.
Nuk ishte më ajo ndjesia e krenarisë që provoja (dhe që provojnë pothuajse të gjithë emigrantët) në vitet e para të emigracionit kur na thoshin një gjë të tillë, apo kur na thoshin se nuk ngjanim me të huaj. Mund të them se konstatimi për gjuhën që e flisja mirë, më krijoi brenda vetes një sërë ndjenjash të ndryshme, jo fort të këndshme, të cilat më bënë të mendohesha.
Aty, gjatë bisedës nën këmbët e Akropolit, konkludova se njeriu kufizohet nga kufij të dukshëm e të padukshëm, të prekshëm ose edhe jo. Aq më tepër emigranti. Emigranti nuk duhet të kapërcejë vetëm kufijtë gjeografikë ndërmjet dy shteteve, për të thënë se ka emigruar. Duhet të kapërcejë edhe shumë kufij të tjerë. Duhet të kapërcejë kufirin e gjuhës, e cila në vitet e para të emigrimit me të vërtetë që mundet të jetë mjet mbijetese, por me kalimin e kohës bëhet domosdoshmëri integrimi. Nëpërmjet gjuhës së vendit të cilin ka zgjedhur për të emigruar, emigranti vendos urat lidhëse me shoqërinë e vendit, atdheut të ri. Nëpërmjet gjuhës ai fillon të bisedojë e kuptojë jo vetëm ç’ka thuhet përreth tij, por edhe të kuptojë mentalitetin, mënyrën e të menduarit e të vepruarit të vendasve. Nëpërmjet gjuhës që mëson, ai ka mundësi të dëgjojë e kuptojë, të thotë mendimin e tij për ato që beson, të dialogojë e të mos rrijë vetëm duke dëgjuar atë ç’ka thonë të tjerët.
Pra, komunikon me veten dhe të tjerët, me gjithë shoqërinë.
Emigranti duhet të kapërcejë kufijtë e dukshëm dhe të padukshëm, kufijtë gjeografikë dhe kufijtë e gjuhës, por edhe kufijtë e idenditetit. Nuk janë të paktë ata emigrantë që mburren e “krenohen” se e dinë mirë greqishten dhe kur kur vjen koha që t’i përgjigjen një pyetjeje të thjeshtë “Çfarë ndiheni, shqiptar apo grek?”, ngecin. Ngecin, megjithëse shpesh herë marrin përsipër të përfaqësojnë të gjithë emigrantët shqiptarë nëpër “debate” televizive.
Në rast se thonë shqiptarë shpesh herë ndeshin në pakënaqësinë e vendasve, megjithëse mundet t’i kenë edhe miq. Në rast se thonë grekë, ndeshin në buzëqeshjet ironike edhe të vetë miqve të tyre më të afërt. Në rast se thonë “Edhe shqiptarë edhe grekë”, atëherë për vendasit janë anormalë, hibride të modifikuara gjenetikisht.
Por me shqiptarët ndodh një dukuri e veçantë. Në shumicën e rasteve krenohen të thonë se kanë ngelur ata që ishin edhe në atdheun e tyre. Pyetja është se si kanë ngelur? Në ata që ishin në vitet ’80-të, në vitet ’90-të? Natyrisht është e drejta e tyre të deklarohen si të duan, por ata duhet të kuptojnë se, në fakt, janë krejtësisht të dështuar, që kanë ngelur ashtu si ishin dikur në atdheun e tyre. Kjo do të thotë me pak fjalë se ata njerëz, megjithëse kanë kaluar kufijtë gjeografikë, është njëlloj si të mos kenë udhëtuar kurrë, të mos kenë parë botë me sy, të mos kenë takuar askënd veç vetes së tyre. Bile, edhe me veten e tyre është e dyshimtë në janë takuar e dialoguar. Është njëlloj si të kesh frikë të ndeshesh e të dialogosh me të panjohurën, me të renë, e të ngelesh i ngërthyer pas së vjetrës...
Këto ishin disa nga mendimet, që më erdhën në mendje atë pasdite nën këmbët e Akropolit, tek bisedoja me miq e të panjohur grekë, duke pirë kafe...
Natyrisht që mendimet e mia janë të hedhura në letër bruto dhe duan shtjellim të mëtejshëm, por le të jenë këto mendime, një ftesë për çeljen e një dialogu...