Τρίτη 30 Οκτωβρίου 2007


1.81m i gjatë! As më shumë e as më pak!...
nga Ardi Stefa
Ngjarja që do të lexoni më poshtë është ngjarje e vërtetë. Protagonisti i saj është një emigrant, më saktë dinjiteti i tij, kërkesa e tij për të qenë ashtu siç ishte më parë, përpara se ta gjymtonin e të talleshin me të nëpër gjykata e komisione mjeko-ligjore...
Ndoshta dikush që do të lexojë për ngjarjen e tij do të shprehet se Ahmeti e ka gabim, duhet të merrte atë që i jepnin, por unë personalisht jam në kampin e atyre që mendojnë ndryshe, që mendojnë si emigranti i gjymtuar përjetësisht..
Ja historia e tij...
Ai quhet Ahmet. Nuk është më tepër se 26 vjeç. Ahmeti përpara se të vinte në Greqi ishte lojtar basketbolli. Luante me një ekip të dorës së dytë në Katar. Ëmdrra e tij ishte që të luante basketboll në një ekip të mirë dhe të njohur në Europë, e më pas ndoshta edhe në NBA.
Ëndrra e tij iu kthye në një ide fikse, ishte një ëndërr me të cilën ishte rritur, kishte fjetur çdo natë e ishte zgjuar çdo mëngjes të jetës së tij.
Derisa ai mori vendimin e prerë që të provonte fatin e tij në Europë. Zgjodhi Greqinë, u josh nga sukseset e ekipeve të saj në Europë, por edhe nga fakti që në vitin e kaluar Greqia u shpall nënkampione e botës.
Dhe vendosi të vinte në Greqi. Priti shumë kohë për të marrë një vizë, por më kot. Tentoi në shumë mënyra, apo edhe me manaxherë, por edhe kështu nuk çau dot.
Derisa një ditë të bukur, vendosi që të kalonte kufirin në mënyrë klandestine. Kaloi kufirin nëpërmjet Turqisë dhe më së fundi shkeli në tokën greke. Duket se fati i kishte buzëqeshur. U lidh me disa bashkëpatriotë të tij që ta ndihmonin që të gjente ndonjë ekip ku të luante, por më kot. Bashkëatdhetarët e tij shisnin çikërrime nëpër rrugët e Greqisë dhe as që dinin gjë për manaxherët apo ekipet e ndryshme të basketbollit. Edhe gjuhën greke nuk e flisnin edhe fort mirë.
Ahmeti pas disa javësh lidhet me një grek, i cili merr përsipër që të ndërhyjë për ta provuar në ekipe basketbolli të kryeqytetit. E çon në shumë ekipe, por të gjitha ekipe të dorës së dytë, ekipe amatore, të cilat as edhe një rrogë minimale nuk mundet t’i paguanin.
Por djaloshi nuk tërhiqet. Ai i është afruar kaq shumë ëndrrës së fëmijërisë e të gjithë jetës së tij, saqë nuk mundet të kthehet prapa. Provohet në shumë ekipe, të cilat e pëlqenin, e çmonin talentin e tij, por sapo merrnin vesh se nuk kishte as dokumentat e një emigranti të thjeshtë, ngrinin supet, i rrihnin shpatullat dhe i uronin suksese diku tjetër...
Kaluan javë të tëra në kërkim të ëndrrës së vet, por më kot. Edhe greku që kishte dashur ta ndihmonte u tërhoq i zhgënjyer. Më parë i gjeti punë në një kantier ndërtimi të anijeve. Ahmeti punonte gjithë ditën për të grumbulluar ndonjë sasi parash që të mundet të blinte uniformat e basketbollit, këpucët, çantën e gjithçka i nevojitej që të mundej të vazhdonte të stërvitej vetë.
Çdo pasdite deri natën vonë e shikoje në fushat e basketbollit në Nikea duke u stërvitur. Krijon miqësi edhe me djemtë e tjerë grekë e të huaj që stërviteshin si ai dhe e kishin basketbollin pasion. Ua fiton shumë shpejt zemrën.
Njëri prej tyre e çon për t’u provuar në një ekip të kategorisë së dytë. Atje e çmojnë talentin e tij dhe i premtojnë se do ta marrin. I lidhin edhe një rrogë minimale sa për fillim dhe ndërhyjnë që Ahmeti të pajiset me dokumenta të rregullta qëndrimi.
Lumturia e djaloshit nuk ka kufi.
Punon i gëzuar e po edhe më i gëzuar shkon në stërvitje çdo pasdite e nëpër ndeshje çdo të shtunë e të dielë.
Duket se fati më së fundi i kishte buzëqeshur djaloshit ëndërrimtar, por nuk ishte kështu. Një ditë, teksa po punonte në restautimin e një anijeje të vogël transporti njëra nga kavot, e cila mbante disa rule këputet. Ahmeti dhe një shoku i tij grek që punonin në atë vend nuk arritën të largoheshin në kohë. Rulet i zunë nën vete.
Shokut të tij grek i bënë copë e thërrime krahun e majtë, ndërsa Ahmetit i thërrmuan krejtësisht kockat e këmbëve.
Ishte e pamundur që këmbët e tij të bëheshin si më parë. Për shkak të gangrenës, mjekët detyrohen që t’ja presin të dyja këmbët.
Kjo ishte drama e vërtetë e Ahmetit. Nuk do të kishte më mundësi të luante basketboll. Ëndrra e tij kishte marrë fund.
Në gjyqin e ngritur me këtë rast, u vërtetua se Ahmeti dhe shoku i tij nuk kishin asnjë faj, faji ishte i përgjegjësit dhe i pronarit të kantierit që nuk kishin marrë masat e duhura të sigurisë. Kavoja, e cila mbante atë peshë aq të madhe, ishte e këputur në disa vende.
Ahmeti dhe shoku i tij përfituan një dëmshpërblim. Ahmeti një shumë të vogël, sepse nuk kishte dokumenta të rregullta qëndrimi e pune.
Në spital, pronari i ofroi një shumë të mirë parash, në mënyrë që të kishte mundësi të blinte në karrocë invalidi, apo edhe këmbë teknike të hekurta, vetëm e vetëm që Ahmeti të mos e denonconte e të mos ta çonte çështjen më tej.
Mjeku, që e mori përsipër vendosjen e këmbëve të hekurta u ndie i habitur, bile edhe i mahnitur, kur pasi i tha këtë lajm Ahmetit, mori përgjigjen në formë pyetjeje:
“Sa i gjatë do të jem? Me këmbët e mia isha i gjatë 1,81 metra. Sa i gjatë do të jem me këmbët prej hekuri? Dua të jem aq sa ç’isha përpara se të aksidentohesha 1.81 metra. As 1.80 e as 1.79 metra i gjatë. Dua të jem aq i gjatë sa ç’isha atëhere kur luaja basketboll! Po qe se nuk do të jem më aq i gjatë, më mirë mos e merrni mundimin të m’i vini këmbët”
Mendjelehtësi? Mosmirënjohje? Cinizëm? Mospranim egoist i diçkaje që të jepej kur mundet edhe të mos e kishe kurrë? Për disa ndoshta? Për Ahmetin, por edhe për mua që po shkruaj këto rreshta, jo!
Ahmeti me kërkesën e vet për të qenë përsëri edhe me këmbët prej hekuri i gjatë 1.81 metra, nuk kërkonte lëmoshë, nuk ishte as absurd. Ai kërkonte një të drejtë. Tek kërkesa për të qenë i gjatë aq sa ç’kishte qenë më parë, duhet parë dinjiteti, personaliteti i një njeriu që nuk kërkonte lëmoshë, i një njeriu që nuk e lëshoi veten, edhe pse ëndrra për të luajtur basketboll iu shua në mënyrën më tragjike!...

Historia dhe librat e historisë në turrën e druve...




Historia dhe librat e historisë në turrën e druve...
Nga Ardi Stefa


A mos vallë duhet të mësojmë nxënësit se Luftën e Trojës e bëri një brinjar për të marrë përsëri putanën e vet?...
Apo se Lufta e Parë Botërore filloi për shkak të vrasjes së një princi diku në një qytet të Europës?...


Në disa nga blogspotet, në të cilat hyj dhe shpreh edhe mendimet e mia, më bëri përshtypje fakti që të gjithë debatuesit kishin mendime të kundërta me vendimin e qeverisë për tërheqjen e tekstit të Historisë së Greqisë të klasës së gjashtë të shkollës fillore. Shumë “blogistë” shpreheshin me indinjatë për këtë vendim obskurantist, në shekulin XXI, në epokën e globalizmit dhe të shoqërisë demokratike, në epokën e BE dhe deklaronin se ishte një vendim, i cili e kthente Greqinë shumë vite prapa, por edhe dëshmonte për një nënshtrim të shoqërisë përparaimtare e demokratike ndaj fesë dhe ekstremit të djathtë.
Por a është kështu?
Ndoshta është dhe unë s’kam asnjë qëllim që ta kundërshtoj mendimin dhe bindjen e tyre. Por çështja ishte komplekse dhe aspak një fenomen ekskluziv grek. Kisha përvojën e mashtrimeve monstruoze që ishin bërë me historinë e Shqipërisë, ashtu siç kisha bindjen se diku tjetër, në ndonjë shtet tjetër do të kishte ndodhur edhe e njëjta gjë.
Hyra në internet, në faqe të ndryshme kërkim, arshiva gazetash grekei dhe grumbullova faktet e mëposhtme që po ua paraqes në formë artikulli...

Përpara rreth dy dekadash, në epokën e rënies përfundimtare të ish Bllokut Lindor, filozofi, Fransis Fukujama, deklaroi me të madhe dhe me bindjen e plotë, që shoqërohej nga argumentat e tij “Fundin e Historisë”!
Dhe Historia u hakmorr ndaj tij duke e vënë thënien e teorinë e tij në njërën nga “budallallëqet” më të mëdha që u dëgjuan ndonjëherë... Historia nuk tregon asnjë shenjë plakjeje. Vazhdon të shkruhet, ashtu si gjithmonë, me gjak. Dhe se si shkruhet, kjo është një çështje krejtësisht e thellësisht serioze.
Dhe Historia vetë gjithmonë është trajtuar jo si shkencë, por si pasion, shpesh herë si qëllim e synim dhe është vënë në shërbim të epokave e regjimeve, ndërkohë që shumë libra Historie janë anatemuar e djegur në turrën e druve.
Mënyra e të shkruarit të Historisë ka ngjallur debate, jo vetëm brenda vendeve që shkruajnë historinë e vendit të tyre, por edhe më tej, ka pasur kriza ndërkombëtare, siç ishte kriza ndërmjet Japonisë dhe vendeve, të cilat kishin qenë pushtuese të saj...
E njëjta gjë ka ndodhur e ndodh në Greqi, ka ndodhur e ndodh edhe në Shqipëri. Në shqipëri me shpalljen e Pavarësisë, por edhe me ngjarje të tjera që ndodhën në dekadat e mëvonshme, me historinë e shkruar mbi bazën e pasioneve “Patriotiko-folklorike”. Të gjitha këto krijuan më pas nga “Historinë Zyrtare Folkloristike Shqiptare”. Një histori, e cila u krijua jo vetëm vite më pas, jo vetëm në mungesë të protagonistëve të vërtetë, por edhe të të ashtuquajturve protagonistë, të cilët nuk u ndërgjegjësuan kurrë se do t’u ngarkonin një të tillë rol. Dhe vazhdojnë me një trajtim folklorist të patriotizmit, dashurisë për atdheun dhe harrojnë se historia nuk është përrallë, por mbi të gjitha është shkencë është mendim kritik. Se historia shkruhet në shumë trajta në epoka e kohë të ndryshme. Rëndësi ka të mos jemi robër të njërit, apo të tjetrit këndvështrim historik, veçanërisht, kur ai kryhet nën prizmin e një ideologjie të caktuar...
Krijimi i “dyshimeve” tek nxënësit, por edhe tek vetë qytetarët në lidhje me saktësinë e njohurive e dijeve të tyre për historinë e vendit të tyre, është mëse normale, bile mendoj se është njëra nga detyrat dhe synimet e arsimit. Krijimi i mendimit kritik dhe atij krijues tek nxënësit, edhe në një shkencë të qartë e të saktë siç është Historia, dhe jo siç është trajtuar deri më tani, si mitologji e folklor është detyrë e shoqërive moderne e demokratike. Sepse deri më sot, pasojat tragjike të Luftërave të ndryshme Botërore apo rajonale, çuan në një këndvështrim të ngushtë të Historisë, e cila u mësohet nxënësve nëpër shkolla. Dhe kjo Histori, e cila u jepet nxënësve shpesh herë në vend të argumenteve të sakta e të provuara shkencore, bazohet në mite, folklor, në pasione, të cilat u përçohen si të vërteta nxënësve. Shpesh herë tekstet e historisë u mësojnë nxënësve fanatizmin, mbivlerësimin e Historisë së vendit të tyre dhe nënvleftësimin e historisë së vendeve të tjera, tendenca nënvlerësimi apo zhvlerësimi të simboleve të kombeve të tjera dhe shpesh herë ndryshimin e qëllimshëm të fakteve...
Në Greqi, do të doja të përmendja faktin se përpara disa ditësh, u tërhoq nga programet mësimore, teksti i historisë së klasës së gjashtë fillore, pasi pati reagime nga qarqet ekstreme e nacionaliste dhe jo vetëm, për mënyrën e trajtimit të disa fakteve historike, të cilat deri tani trajtoheshin si mite...
Por rasti i sipërpërmendur i Greqisë, pavarësisht se ndodhi në një vend të përparuar e demokratik, nuk është ai që kishte më shumë viktima. Një ministre arsimi, e cila nuk arriti të zgjidhej deputete dhe një tekst historie i tërhequr nga programet shkollore, nuk kanë të njëjtën peshë specifike të atyre ç’ka kanë ndodhur në Izrael. Në vitin 2000, qeveria e Laburistëve të Barak, u rrëzua pas reagimeve për heqjen nga qarkoret shkollore të disa fakteve, të cilat ajo mendonte se mashtronin pasionet e ndjenjat etnike. Qëllimi politik në këtë rast bëhet edhe më i qartë edhe nga fakti se kjo qarkore ka mbijetuar deri sot. Studenti i atëhershëm, Tendi Kazh, hoqi të zitë e ullirit nëpër gjykata, të cilat e dënuan për mashtrim e reklamë negative të veteranëve të luftës.
Shkaku ishte se ky student bëri një studim, i cili u vlerësua me notën shkëlqyeshëm, për masakrën e 200 palestinezëve civilë nga ushtria izraelite në luftën e vitit 1948. Ngjarjet e atij viti izraelitët i përfshijnë në “Luftën për Pavarësi”. Palestinezët i përshkruajnë me një fjalë të vetme “Nakba”, e përkthyer- Katastrofë...
Edhe sivjet, një libër historie, i destinuar posaçërisht për nxënësit arabë të klasës së tretë fillore, nxiti përsëri tërbimin e qarqeve ekstreme. Dhe kjo për faktin se mohon një mit bazë të historisë zyrtare izraelite, i cili thotë se palestinezët u larguan me dëshirë, me t’u shpallur pavarësia e Izraelit në vitin 1947. Njohja dhe pranimi i dëbimit dhe genocidit të të paktën 700.000 palestinezëve ishte i toneve të ulëta (“Disa palestinezë braktisën vendin dhe disa të tjerë u dëbuan nga ai”,- thuhet në tekstin e Historisë.). Por kjo nxiti reagime dhe konflikte të mëdha në qeverinë e koalicionit. Abigdor Liberman, ministri i çështjeve ushtarake, nënpresident i qeverisë dhe lideri i partisë së ekstremit të djathtë “Yisrael Beiteinu”- (Izraeli, shtëpia jonë) kritikoi dhe ironizoi “Mazohizmin dhe fatalitetin pacifist, por edhe kompleksin e humbjes së të Majtës, e cila vazhdimisht dëshiron të bëjë apologji se kemi bërë gjithmonë atë që duhej!”.
Ministria laburiste e arsimit, iu përgjigj me atë që ishte e kuptueshme dhe logjike: “Arabët kanë të drejtën të shprehin ndjenjat e tyre”, duke shprehur në këtë mënyrë një mënyrë indirekte të shprehjes së mënyrës së trajtimit të historisë, por edhe të kuptimit të Historisë. Qarkorja e saj titullohej “Bashkëjetesa në Izrael”, duke i dhënë trajtimit luftarak edhe një dozë ironie të hidhur!...
Në Brazil, rasti i një tjetër libri historie të shkollës fillore, iu atribuua përsëri komplotit...komunist. gazetari i O Globo, Ali Kamel, sulmoi akademikun dhe shkrimtarin e historianin Mario Shmid, me argumentin se përpiqet që t’i bëjë nxënësit “të besojnë se kapitalizmi është diçka e keqe!”. Libri ka titullin (të dyshimtë për materializëm dielaktik) “Historie e re kritike”. Akuzohet për komunist, pavarësisht se po të lexosh librin e tij, vështirë se i simpatizon komunistët. Libri i tij, megjithëse u shkruajt e qarkulloi në vitin 2002, u rivlerësua në vitin 2005, dhe, megjithëse ishte mësuar nga miliona nxënës, u tërhoq nga qarkullimi.
Në Rusi, flamujtë fitimtarë të Ushtrisë së Kuqe janë rikthyer dhe vitet sovjetike të superfuqisë që përmenden gjithnjë e më shumë, duket se po rehabilitijnë deri në një farë mase Stalinin. E gjitha kjo në një libër historie me bashkëautorë pedagogë universitetesh. Vladimir Putin, i cili është interesuar personalisht për librin në fjalë dhe këtë lëndë në shkollat e Rusisë ka deklaruar se: “Nuk duhet të ndihemi fajtorë për historinë tonë. Problemet tona nuk janë edhe aq të tmerrshme sa ato të vendeve të tjera!”. Ngjarja qendrore historike në periudhën 1945-2006, konsiderohet Fitorja e Madhe Patriotike në luftë. Kështu Stalini konsiderohet si “modern” dhe “Udhëheqësi më i madh e i lavdishëm sovjetik”, i cili, natyrisht që bëri disa gabime, në grackën e të cilave “nuk ra presidenti... Putin”.
Për presidentin Putin në libërin në fjalë shkruhet se është “I shëndetshëm, energjik dhe që ka dëshmuar se sa i madh e shumëplanësh është pushteti presidencial”. Opozita në Rusi është tepër e dobët, kështu që ato që shkruhen në tekstet udhëzuese për vitet e ardhshme shkollore, sjellin humor dhe komente kritike nga vetëm disa historianë e shkencëtarë...
“Zvicra u pasurua nga floriri i viktimave të nazistëve”! Ky ishte përfundimi i studiuesve dhe historianëve të komisionit të Pavarur Berzhie. Për pesë vite radhazi komisioni përpiqej të hidhte dritë mbi këtë çështje. Kur arriti në përfundimet e veta, Parlamenti Federativ, i cili e kishte ngritur komisionin në vitin 1996, pas presioneve të organizatave judee, e konsideroi çështjen e arsimimit historik jashtë kompetencave të saj. Vetëm në vitin 2006 në një libër historik dhe për përdorim të ngushtë u përmend fakti i implikimit të Zvicrës në pasuritë e viktimave të nazizmit, por kjo gjë shkaktoi reagime tek qarqet e ekstremit të djathtë.
Në Spanjë, Enrike Vijiar, përfaqësues i qeverisë Aznar, në vendin e Baskëve, fliste për një rrezik në arsimimin “me pasoja të mundshme serioze të këtij lloji të terrorizmit”. Në një libër të historisë në licetë e Spanjës, ETA, konsiderohej e karakterizohej si “Lëvizje e Baskëve për Çlirim Kombëtar, produkt i rezistencës patriotike, e pavarur nga partitë politike, organizate apo organizmi.”
Kjo gjë solli reagimin dhe protestën e Vijiarit, po edhe minimizimin e çështjes nga baskët, të cilët deklaruan se preej shumë kohësh kjo çështje kishte pushuar së ekzistuari.
E njëjta gjë ka ndodhur edhe në SHBA, në vendin më demokratik, ku tekstet e historisë që studiohen nëpër shkolla kalojnë në një sitë të jashtëzakonshme. Nuk janë të pakta rastet në dekadën e fundit kur shumë tekste të historisë së SHBA, nuk janë miratuar, nuk janë lejuar të futen në programet shkollore, bile janë hequr nga programet mësimore edhe në mes të vitit. Në vitin 1996, libri i Historisë së Amerikës u hoq nga programet mësimore, dhe grupi i autorëve që kishte hartuar tekstin u anatemua si “nënvlerësues e nilhilistë të historisë së SHBA”, për “nënvlerësim të eposit amerikan” dhe për paraqitjen hiperbolike të momenteve të caktuara të historisë, për të cilat amerikanët nuk janë fort krenarë, siç ishte masakrimi i indianëve të kontinentit.
Në vend të një komenti në lidhje me këtë, por edhe me sa shkruajta më lart do të sjell dialogun e dy shkrimtarëve të njohur amerikanë, Uilliam Din Hauells dhe Mark Tuein:
Hauells: Pyes veten se përse e urrejmë kaq shumë të kaluarën!
Tuein: Sepse ajo është kaq e turpshme...”
Dhe kjo gjë vlen gjithandej...
Dhe duhet të vërë në punë mendjen e politikanëve dhe forcave përparimtare të të gjitha vendeve të planetit, tani në shekullin XXI...

Liria dhe rrënjët...


Liria dhe rrënjët...
Nga Ardi Stefa
Një miku im një ditë më pyeti se përse më pëlqen kaq shumë që të hyj në internet, të kërkoj, të gjej, të dialogoj, të bëj miq, të shëtis...
Për këto arsye që po thua edhe ti iu përgjigja. Është i vetmi vend ku shkoj i lirë!
Është i vetmi vend që nuk ka kufij dhe ku nuk kërkohet as pasaportë e as vizë. Edhe po qe se duhet ndonjë vizë, s’ka më kollaj. Përdor adresën tënde të internetit, blogun apo faqen personale dhe mund të shkosh për pesë minuta, apo për dhjetë sekonda nga njëri cep i planetit në tjetrin.
Të ngjitesh në stepat e Siberisë, në Xhunglat e Amazonës, në Kilimanxharo apo Tibet, të vizitosh Parisin apo Londrën, Nju Jorkun apo Moskën, pa pasur frikë se ndonjë ambasadë nuk do të të japë vizë, se nuk ke para për të prerë biletën, apo se mund të të ndalohet hyrja në kufij.
Për këtë arsye më pëlqen interneti. Se mundet të dialogoj me pakistanezë, kinezë, amerikanë e shqiptarë. Se mundet të flas me të gjithë këta e askush të mos të dojë tja dijë për kombësinë, përkatësinë fetare, apo ngjyrën e lëkurës sime...
Se mundet të qëndroj sa të dua në SHBA apo Kanada, në Gjermani apo Belgjikë, pa pasur nevojë të shkoj nëpër zyre që të nxjerr leje e qëndrimit...
Për këtë arsye, por edhe për shumë të tjera më pëlqen interneti.
Më pëlqen kaq shumë se atje, në faqet e internetit e ndiej veten të lirë, pa kufij ndrydhës e shtypës. brenda internetit e ndien veten kozmopolit, qytetar të botës. Brenda internetit e ndiej veten kaq shumë të lirë, e ndiej veten të çliruar nga të gjithë vargojtë që na shtrëngojnë e na lidhin shepsh her duar e këmbë.
Ndihem i lirë, flas e shpreh dufin si të dua, kam miq e armiq, por jam i lirë...
Këto i thosha mikut tim, i cili banon në një kompleks turistik në Lefkada. Dhoma e tij e thjeshtë, e përkohshme, me pak laçka. Më të domosdoshmet. Një frigorifer, një televizor, një dollap me ca pak tesha, një tryezë portative me karrige plastike, një shtrat e disa orendi tepër të thjeshta. Të gjitha lehtësisht të transportueshme në kërkim të ndonjë banese tjetër, në kërkim të ndonjë pune tjetër, në kërkim të ndonjë vendi tjetër.
Banesa e mikut tim tregonte se ai, megjithëse kishte mbi dhjetë vjet në Greqi, nuk kishte rrënjë...
Nuk kishte zënë rrënjë.
Ia thashë. Ia thashë këtë gjë, duke i theksuar se megjithëse mua më pëlqen të udhëtoj e të njoh vende të reja, më pëlqejnë gjithashtu edhe rrënjët. Dua të zë rrënjë diku...
E pranoi dhe më tha se edhe ai donte të zinte diku rrënjë, por deri tani nuk kishte mundur. Edhe se s’kishte pasur mundësi, edhe se kishte dashur gjithmonë të kthehej, por edhe se..., as ai vetë nuk dinte ta shpjegonte...
Dhe vazhdonte të ngelej ashtu siç e kisha gjetur unë në dhomën e kompleksit turistik, i vetëm, i përkohshëm...
Dhe mua m’u kujtua se përpara disa vjetësh kisha botuar një shkrim në gazetë për përkohshmërinë e shqiptarëve, e cila nuk ishte edhe aq përkohshmëri. Dhe m’u kujtua se kisha sjellë edhe një shembull nga një artikull i një gazetarit grek, i cili përpara 40 vjetësh kishte bërë një reportazh me emigrantët grekë në SHBA. Kishte biseduar me ta, i kishte pyetur nëse do të ktheheshin ndonjëherë në Greqi dhe prej tyre kishte marrë përgjigjen e prerë se dita e kthimit të tyre ishte shumë e afërt. Bile ata i kishin treguar edhe bagazhet që kishin të gatshme në ndonjë cep të shtëpive të tyre, disa rroba, ndonjë frigorifer, ndonjë sobë elektrike, televizor, etj… Pas rreth 30 vjetësh i njëjti gazetar u gjend përsëri në qytetin amerikan. Deshi të përfundonte reportazhin e nisur vite më parë. U interesua të takonte ata emigrantë, me të cilët kishte biseduar gjatë zhvillimit të reportazhit të parë. Dhe i takoi. Ata jo vetëm që nuk ishin kthyer në Greqi, por ose s'kishin ndërmend të ktheheshin, ose i qëndronin idesë së parë. Shkoi edhe në shtëpitë e tyre dhe u befasua: bagazhet ishin ende në vendin e tyre, në një cep. Ishin aty rrobat, kujtimet, vetëm televizorët e pajisjet elektrike kishin ndryshuar, ishin bërë më moderne…

Κυριακή 28 Οκτωβρίου 2007

Rekuiem për zemrën që e tradhtoi!...


E enjte, 13 shtator 2007!
Kisha marrë autobusin e linjës 879 të orës 06.15 nga Menidhi për të shkuar në punë në Aspropirgo.
Autobusi ishte i mbushur ashtu si çdo ditë me emigrantë nga të gjitha kombësitë dhe grekë, që shkonin në punët e tyre, ashtu të përgjumur, më të lodhur nga zgjimi se ç’ishin kur kishin rënë për të fjetur, plot mendime, trishtime, halle dhe pak shpresë, diku, në një cep të mendjes së tyre...
Shikoja fytyrat e tyre, tipare të njohura. Duart të çara, të vrara. Fytyra të plakura përpara kohe. Në ngjyrë të kuqe për shkak të diellit që i sheh në ditën e vështirë të punës. Vështrim të frikësuara, të trembura, pothuajse fajtore. Rrobat të vjetëruara, vendasit nuk i veshin më. Theksi i tradhton. Të ndruajtur në rrugë, në autobus, kudo. Ndruhen të flasin në gjuhën e tyre- kanë frikë reagimet. Mblidhen të turpëruar në autobus, mos cikin pasagjerët e tjerë e ndiejnë përbuzjen e tyre. Është, janë emigrantët e huaj… Dinë mirë ta dallojne vendasit. Vite tashmë e zgjedhin nëpër sheshe, për të punuar tokën, të mbjellë kopshtin, të pastrojë pishinën, të ndërtojë vilën e gurtë ku kalojnë pushimet, të mbledhë ullinjtë, të mbledhë frutat… Punët e “pista” që nuk u shkojnë vendesve…
Dhe autobusi fluturonte nëpër rrugën e qelbur pranë vendit të grumbullimit të plehrave të Atikës, në ajrin mbytës të dhjetëra ton plehrave, me kërkesën e shoferit që të hapnin dritaret, pasi pakistanezët qelbeshin erë!...
Një pamje e përditshme, një histori, që përsëritet e përsëritet monotonisht çdo ditë, çdo javë e vit, sa kam që shkoj në punë, në zgjimin tim më herët se këndesët...
Ndoshta nuk do të kishte rëndësi këto që po shkruaj, përderisa përsëriten e përsëriten.
Por e enjtja do të ngelet e skalitur në mendjen time, për atë ngjarje, të trishtë e të dhimbshme, në Autobusin e mëngjesit.
Një emigrant rreth të tridhjetë e pesave, të cilin kishim disa ditë që e shikonim të hipte me ne, “pasagjerët” e zakonshëm të linjës, një çast u këput dhe ra përtokë. I kishte rënë të fikët në autobusin e mbushur me njerëz në mënyrë asfiksuese.
Rreth tij nxituan disa që ta ngrinin dhe, dy “rosopodio”, të cilët punojnë në ndërtim i hodhën ujë në fytyrë nga paguret e tyre. Emigranti 35 vjeçar duket sikur u përmend, por përsëri vuri dorën në zemër dhe u rrëzua përtokë. U krijua një gjendje e nderë dhe paniku në autobus. E ngritëm përsëri dhe kërkonim një vend që të ulej fatkeqi, por pakistanezët, grekët, dhe emigrantët e tjerë “nuk e kuptonin” greqishten me theks. Më së fundi, pas ulërimave të shoferit, i cili ndërroi menjëherë destinacionin dhe u nis për në spitalin “Thriasio” të Elefsinës, u gjet një vend, për emigrantin që shtrëngonte zemrën dhe na shikonte me sytë pa shprehje, por që më dukej se thërrisnin për ndihmë...
Pasagjerët filluan të bërtisnin dhe të shanin shoferin që nuk po i çonte në stacionet e punëve të tyre dhe kërkonin që të zbrisnin...
Emigranti fatkeq po jepte shpirt!...
Më së fundi shumica e rusëve, shqiptarëve, pakistanezëve e grekëve të autobusit zbritën.
Ngelëm vetëm pesë vetë: unë, dy “rospondiot”, dy gra greke që po kujdeseshin për të sëmurin dhe shoferi gjashtë!
E çuam në spital, por për të nuk dinim asgjë. As se nga ishte, as se si e kishte emrin, as ku banonte, as ku punonte, asgjë!...
Mjekët e morën dhe përkujdeseshin për të, por kartelën nuk mundeshin ta mbushnin. Edhe ne s’dinim gjë, por as emigranti fatkeq nuk mundet të fliste, greqisht, jo e jo, por as në gjuhën e tij... Dokumenta me vete nuk kishte, vetëm fotografinë e një gruaje të re dhe të një vajze të vogël, foshnje, disa muajshe...
Qëndruam disa orë për të mësuar ndonjë gjë dhe pastaj u larguam për në punët tona. Pasdite, sikur ta kishim bërë me fjalë, rreth orës 16.30 u takuam përsëri, ne të pestë pasagjerët e autobusit të mëngjesit në “Thriasio”. Pyetëm e u interesuam për emigrantin pa emër dhe idenditet dhe një mjek na tha shkurt: “Nuk ia doli dot! E tradhtoi zemra!”
Kaq. Shkurt!
E tradhtoi zemra! Ndoshta nga lodhja, ndoshta nga malli, ndoshta nga të pangrënët apo pagumësia, ndoshta...
Ndoshta...
Mjeku na pa të trishtuar. Pastaj përsëri na tha se mos dinim gjë kush ishte fatkeqi dhe si të gjenim për të lajmëruar të afërmit e tij.
Ndoshta nuk ka të afërm këtu, mendova. Ndoshta është i vetëm dhe askush nuk do të interesohet për të, veçse pas disa javësh, apo muajsh, kur nga atdheu i tij të pyesin veten se përse nuk po u telefonon, se përse nuk po u dërgon ndonjë lek!...
Pyeta se çfarë ndodh në këto raste dhe më thanë se për një farë periudhe do ta mbajnë në morg, por jo përgjithmonë!...
Kaq...
Të nesërmen e në ditët e mëpastajme, në autobusin e mëngjesit pyesnim njëri- tjetrin se mos vallë ndonjëri dinte gjë për emrin dhe shtëpinë e fatkeqit. Por askush nuk dinte, ose nuk donte të dinte.
Dhe emigranti pa emër e idenditet ndoshta ende është në morgun e spitalit “Thriasio” të Elefsinës!...

Antiese...

Antiese...
Nga Ardi Stefa
Çfarë mundet të thotë ndonjëri nëpërmjet fjalëve të pakta të një eseje? Pothuajse asgjë.
Dhe cilin mundet të vërë në veprim, cilin mund të ndikojë, ta bëjë më energjik për përballimin e jetës, krijimtarisë, letërsisë e arteve? Ndoshta askënd!
Si mundet të funksionojë letërsia e vërtetë në një ambient të ndryshuar e të shpërfytyruar kaq shumë ku kopjimi është rregulli dhe origjinaliteti luftohet? Për çfarë gjëje, pra, të flas, e çfarë gjërash të le mënjanë? Të shtroj pyetje dhe të tentoj të jap përgjigje? Të përpiqem të jap përfundime humoristike, apo të adaptoj tone elegjiake, të cilat “shesin” më shumë? Të tregoj e të përmend “ad hominem”, e cila është rruga më e vështirë dhe më e rrezikshme, apo të vazhdoj me përgjithësime ashtu siç do bota e njerëzit?
Me fjalë të tjera: të ekspozoj apo të ekspozohem? Të flas nga tribuna fantastike mesit të artë, apo të le mënjanë gjykimin, për hir të komunikimit dhe qejfmbetjes që mundet të kenë “eseistët”, apo kolegët e mi “poetë e shkrimtarë”, pasues apo luftues të “mikro apo makrobotizmit”?
Të them gjëra, të cilat kohët e fundit më kanë pëlqyer shumë, apo të them ato, të cilat më kanë trishtuar e më kanë lënë një shije të hidhur?
Jam i sigurtë se të gjithë ata që do të lexojnë këto rreshta, ndërkohë e dinë se me çfarë do të merrem në ato që do të pasojnë. Ndoshta ajo ç’ka do të lexojnë do t’u duket e pakuptimtë, bezdisëse dhe jo e re. Pamjet dhe fotografitë ndoshta do të ishin një zgjidhje, vetëm se në epokën tonë pamjet e fotografitë nuk mjaftojnë për të paraqitur e shpjeguar kuptimin e një fjale të vetme. Kërkoj FJALËN, pra. Kërkoj kërkimin e saj!..
Të vetmen, të vërtetën tonë. Gjysma fjalësh, shenja, vështrime pyetëse, pauza të vogla heshtjeje, të heshtjes, e cila në fakt, është gjuha më komunikuese, prekje të qëllimshme. Copëza të shkërrmoqura, të trajtave e të çasteve, si në epokën e stilit Barok. Atëherë kur piktori shikonte vetveten në kohën që pikturonte. Tashmë artisti, vëzhgon vetveten në çastin që po vdes. Narcizmi, erotizmi (autoerotizmi) që i rikthehet vetes, vetvetes prej nga ka dalë, është tashmë leva e ankthshme dhe e makthshme e kohës që po humbet. Krijuesi i mbyllur në apartamentin- studio- varr, nuk do të çojë dëm asgjë. Të mos shkojë asgjë dëm: as trupi, as koha. As shpirti. Prandaj krijuesit shprehin veçanërisht mungesën e vendit, të panjohurën. Krijuesi i kësaj kategorie është i huaj, si në çdo qytet të planetit, ashtu edhe në Qytetin e lindjes...
Do të doja t’ju kujtoja këtu, edhe një tjetër histori, e cila më pëlqen veçanërisht dhe ndoshta përbën edhe kredon time. Dadaisti Artur Kravan, i cili ishte shkrimtar dhe botues i revistës letrare “Maintenant” (1912). Artur Kravan, përveçse shkrimtar ishte edhe boksier, natyrisht, në mënyrë simbolike. Në 23 prill 1916 ai ftoi në një duel në ring kampionin e botës në peshat e rënda, Xhak Xhonson. Ndeshja u zhvillua në Madrid. Natyrisht që shkrimtari doli nokaut që në raundin e parë. Kuptimi?
Kuptimi është i thjeshtë. Do të thotë se po nuk luftove, po nuk u ndeshe për idetë e tua, atëherë nuk ke të drejtën që të besosh në to!...
Ky shkrimtar deklarohej si nip i Oskar Wilde, stërvitës gjarpërinjsh, mi hotelesh dhe ishte i pari që bëri “striking” lakuriq përpara zonjave, të cilat i shëtiste nëpër ekspozitën e tij. A. Kravan vendosi një ditë prej ditësh që t’i vinte rreth e qark botës dhe të përshkonte detin e Karaibeve me një lëvozhgë arre kokosi. Donte të vërtetonte se bota ishte e sheshtë!
I la takim gruas së tij, poetes Mina Lois, e cila sapo kishte lindur vajzën e tyre, për ta takuar dy muaj më pas në Buenos Aires. Mina Lois e kërkonte vite më pas nëpër të gjitha burgjet dhe shkollat e riedukimit, deri edhe nëpër çmendina. Por gjurmët e tj nuk u gjendën asnjëherë...
Doni edhe raste të tjera?
Karavaxhio, në arshivat e policisë së Romës në vitet 1593, përmendej si bandit dhe vrasës me pagesë. “Vago-n” e kishte pikturuar qysh në vitin 1591. Atëhere ishte njëzet vjeç. Rembrandi në moshën 26 vjeçare kishte pikturuar “Mësim i Anatomisë nga doktor Tulp”. Kossuth, artisti, i cili këmbëngulte se vepra e artit ishte fjala për artin, e shkruajti “Art after Philosofy” në vitin 1969, kur ishte vetëm 24 vjeç. E njëjta gjë mundet të thuhet për Verlenin, Rembonë, e simbolistë të tjerë.
Doni edhe të tjera raste? Është rasti i shkrimtarit shqiptar, Kasem Trebeshina, i cili kishte shumë qejf të përmendte një varg të Volterit: “Ai është gjallë, atje në malet!”. Ashtu sikundër i pëlqente të thoshte një thënie të Ajnshajnit: “Përdersa u deshën 100 firma gjermanësh për të më përjashtuar nga Akademia Gjermane, ky fakt tregon se unë jam dikushi”. Edhe unë u thashë atyre se, përgjersa prutë tërë Lidhjen (për të më dënuar), jam dikushi”.
Kështu pra, shkrimtari e krahason veten, herë me Volterin herë me Ajnshtajnin, por edhe me maja të tjera të kulturës botërore. Vetëlavdërime, mburrje? Fryrje e papërligjur?
Asgjë nga këto. Ai, si shkrimtar i vërtetë ishte ashtu si malet, i lartë e i lirë, si gjithmonë Ndjesia e lirisë dhe ajo ndjesia tjetër, se është mik a koleg me shkrimtarët e filozofët e mëdhenj të botës, por jo me vulgun kulturor që kërkoi ta shtypë e t’i marrë frymën gjithë jetën, i dhanë Trebeshinës lirinë e pamatë, për të krijuar e për të mos u ndjerë asnjëherë inferior apo rob i rrethanave.
Diku tjetër ai citon Bethovenin, ku ky thotë se artisti është për nga natyra egoist. Pasi, Trebeshina qysh herët është kritikuar nga shokët komunistë, se ishte i tillë. Natyrisht që jam, thotë Trebeshina. Natyrisht që është.
Por çfarë ka këtu? Jeta është shumë e shkurtër dhe ato që ndjen brenda artisti i shqetësuar, a më saktë i vorbulluar, kanë nevojë për një kohë tejet të gjatë për t’u hedhur në letër e për të shkuar te publiku. Si të mos jesh egoist për këtë dhunti dhe pasion të madh, që është krijimi, kur rreth e rrotull s’të lënë rehat mizat, mediokriteti, xhelozitë letrare, denoncimet e kolegëve letrarë, mungesa e ushqimeve, e të ngrohtit, burgjet, izolimet, e sa e sa rrethana të tjera, që shkojnë pikërisht kundër krijimit dhe shpirtit të pastër që kërkon ta sjellë atë te lexuesit e vet. I rëndë është egoizmi në fusha të tjera, në të tjera profesione. Egoizmi dhe deliret janë të llahtarshme, kur qëllojnë p.sh., cilësi të udhëheqësve politikë. Dhe këtë shqiptarët e kanë provuar mbi kurriz kushdi sa herë, vazhdojnë ta provojnë edhe në këto ditë që shkruajmë. I padurueshëm është egoizmi në marrëdhëniet shoqërore e materiale të njerëzve, ndërsa për artistë e shkrimtarë të llojit të një Trebeshine, do të përdorja më mirë termin që përdor Stefan Cvajgu, kur bën portretin e Stendalit, “egotist”: “Stendali nuk e ka mohuar dashurinë për veten, autoerotikën e botëvështrimit të tij të kthyer nga vetja, përkundrazi, ai mburret me të dhe e pagëzon hapur me një emër sfidues: egotizëm. Egotizëm nuk është gabim shtypi dhe nuk duhet ngatërruar asfare me vëllanë e vet bastard, me egoizmin harbut dhe plebe. Sepse egoizmi kërkon të zgrapë me vrazhdësi atë që u përket të tjerëve; ai ka duar lakmitare dhe ngërdheshjen e shëmtuar të zilisë. Ai është shpirtvogël, cingun, i pangopur, aq sa dhe përzierja me shtysa shpirtërore nuk ia heq dot brutalitetin shterp. Ndërsa egotizmi i Stendalit nuk kërkon t’i rrëmbejë asgjë asnjeriu, me kryelartësinë e vet ai ua lë paranë zgrapësve të parasë, ua lë ofiqet ambiciozëve, ua lë urdhrat dhe medaljet karrieristëve, ua lë letrarëve flluskat e sapunit të lavdisë së tyre. Të lumtur qofshin! Me përçmim u buzëqesh ai nga lart-poshtë, ndërkohë që ata zgjasin qafat për t’i lyer me shirita ari, kërrusin shpinën për t’u zbukuruar me tituj e grada, fryjnë puplat së bashku në grupe ose në grupthe dhe pandehin se sundojnë botën. Mbajeni, mbajeni,- qesëndis ai buzagaz, pa zili, pa lakmi! Mbushini xhepat dhe dendini barqet! Egotizmi i Stendalit është vetëmbrojtja e flaktë, ai nuk ia shkel sinorin askujt, por as nuk lë njeri t’i kapërcejë pragun. Ai ngre mure kineze përballë çdo ndikimi të njerëzve të huaj, kundër çdo vërshimi idesh dhe mendimesh, gjykimesh të tjera; kundërvënia e tij krejt private me botën, është për të një duel fisnikësh, ku llumi nuk lejohet të hyjë. Ambicia e vetme e egotizmit të tij është, që të krijojë brenda Hanri Bejlit (Stendalit) një hapësirë plotësisht të izoluar; një serrë ku të lulëzojnë pa pengesë bimët e çmuara tropikale të individualitetit të tij krijues”.
Kujtoni këtu Marsel Prustin dhe veprën e tij të famshme “Në kërkim të kohës së humbur”.
Kujtoni këtu edhe historinë e Chelsea Hotel, i cili mbart në vetvete mitet, historitë e fantazmat e të gjithë atyre bohemëve që kanë respekt për vetveten dhe që duan një vend pranë fantazmave të tyre.
Ndoshta do t’ju duket pa vend, por gjëja më e bukur që kam dëgjuar e parë kohët e fundit është një reklamë për Wiskyn Johnnie Walker.
Absurde, ë?
Ndoshta jo. Reklama është kujtime nga e ardhmja. Është një robot, i cili do të jetë njeri. Të dojë, ta duan, të ndiejë, ta ndiejnë. Të prekë e ta prekin. Të jetojë!
“Nuk dua ta mësoj. Dua ta jetoj!”
Kjo frazë, të cilën nuk mbaj mend që ta kem thënë apo dëgjuar gjëkundi, m’u kujtua kur pashë reklamën e Wisky-t. Me siguri që e keni parë. Protagonisti është një robot nga e ardhmja, ndoshta nga një e ardhme jo fort e largët. Zhvillimi dhe teknologjia kanë bërë hapa gjigande, ashtu sikundër edhe atij (robotit) i kanë dhënë mundësi të pakufizuara. Mbinjeri?
Jo. Niçja do të skandalizohej dhe nuk do ta pranonte, ashtu sikundër nuk do ta pranojë as edhe roboti. Sepse, që të jesh Mbinjeri, fillimisht duhet të jesh Njeri. Të ndiesh, të shpresosh, të dashurosh. Je veprosh spontanisht dhe jo i programatizuar. Të krijosh dhe jo të zbatosh. Të jetosh!
Një jetë e kaluar mundet të prekë pafundësinë. Thjesht, “duke bërë diçka të çmuar”.
“Nuk jam unë e ardhmja. Ti je!”- thotë, na thotë në reklamë roboti. Megjithëse ai e di se të paktën teorikisht do të ekzistojë përgjithmonë. Do të ekzistojë, nuk do të jetojë...
Dhe roboti më krijon ndjenjën e krenarisë që jam Njeri! Shpresoj edhe juve që do të më lexoni...

Një letër që mund të shkruhej nga kushdo

Një letër që mund të shkruhej nga kushdo
Ardi Stefa

I dashur N!...
Sot është 15 maj 1991. U bënë mbi tre muaj që gjendem jashtë shtetit, atje ku kishim ëndërruar që të ishim kaq e kaq herë netëve të gjata të dimrit.
Më së fundi ëndrra ime u bë realitet dhe po i shikoj nga afër të gjitha ato bukuri, të cilat i kishim parë nga ekranet e televizorëve. Jo vetëm që po i shikoj, por edhe po i shijoj e prek me dorë nga afër.
I dashur N!
Këtu, jashtë shtetit, është me të vërtetë një mrekulli, saqë edhe mua nuk më besohet.
Dyqanet janë plot e përplot me gjëra të mira, të cilat asnjëherë nuk mbarojnë. Radhë të gjata njerëzish nuk ka përpara dyqaneve të djathit apo të mishit. Radhët e gjata janë vetëm kur blejnë bileta për në stadium, apo kur duan të hyjnë në Night Club. Nata këtu është ditë, se ka kaq shumë ndriçim nga dritat, saqë kur eci në dymbëdhjetë të natës nëpër rrugë, shpesh herë vë syze dielli.
E, sa shumë gjëra të tjera të mira ka këtu!...
Sapo kaluam kufirin me autobusin e mbushur plot e përplot me njerëz, na erdhën zorrët e troshitura në vend. Rruga ishte e shtruar aq mirë, saqë autobusi nuk tundej, po rrëshqiste si mbi gjalpë. Nuk kishte as gropa, as puseta pa kapakë. Na vinte gjumë, por nuk i mbyllnim sytë, pasi pamjet e bukura i linin vendin njëra-tjetrës, në antitezë me pamjet e mjeruara brenda kufirit tonë. Këtej nga kishim hyrë kishte gjelbërim dhe pyje me pemë të larta, ndryshe nga anët tona ku peisazhi ishte i hirtë, gjelbërimi mungonte, dhe vetëm disa pemë hollake dhe shkurre bënin atë që me mburrje e quanim pyll.
Në një cep të rrugës ishin të ndaluara disa makina të mëdha me karroceri si me kafaz dhe që ishin të mbushura me portokalle e limona. Aq shumë nuk kisha parë në jetën time. Kur i parakaluam me autobus, vura re se shoferët po i derdhnin limonat e portokallet në një greminë. Ngela me gojë hapur. Dhe jo vetëm unë. “Pse nuk i çojnë andej nga ne”, mendova, kur shoqëruesi i shoferit që dinte pak shqip na tha se prodhuesit nuk kishin marrë paratë për portokallet dhe prandaj po i derdhnin anës rrugës.
Disa kilometra më tutje, nga pularia e një fshati po dilte një kamion i mbushur plot me vezë. Edhe kaq shumë vezë nuk kisha parë ndonjëherë në jetën time. “Duhet që andej nga ne pulat të jenë kaps, mendova, se nuk ka se si shpjegohet që një pulari fshati të ketë aq shumë vezë sa nuk ka i gjithë vendi ynë!”...
Edhe shtëpitë e fshatarëve të fshatrave nga kalonim ishin të mrekullueshme, më të bukura edhe se tek Blloku.
Me të mbërritur në kryeqytetin e vendit jashtë shtetit ishte mrekullia vetë. Makinat e panumërta të merrnin veshët me zhurmën e tyre aq të bukur dhe të panjohur për veshët tanë, që ishim mësuar të dëgjonim vetëm kamionët shkatarraqë dhe pëllitjet e gomerëve që tërhiqnin karrocat.
Ishte e çuditshme, në kryeqytet gjithçka duket sikur është nga një planet tjetër. Menjëherë ditët e para zura një shtëpi të kompletuar edhe me plaçka, me plaçka të tilla sa nuk kishim parë ndonjëherë në vendin tonë. Ishte e kollajshme të gjeje shtëpi. Pronarët e tyre vriteshin e priteshin që të na i jepnin me qira edhe të ulëta. Kur hyra për herë të parë në shtëpinë time të re i bëra vetes një pyetje: “A priten uji dhe dritat ndonjëherë këtu?”.
Me sa duket nuk priten ndonjëherë. Për këtë arsye ditët e para, i lija të gjitha dritat e shtëpisë të hapura ditë e natë sikur të merrja hak për të gjitha ato ditë që kisha kaluar në errësirë në atdhe. Edhe ujin e lija të rridhte papushim, jo vetëm çezmat, por edhe dushin, si për t’u hakmarrë për të gjitha ato larje të trupit me kanaçe. Bile, dua të të tregoj edhe një sekret, që nuk ia kam treguar njeriu. Ditën e parë, kur mbërrita tek shtëpia e tezes sime në kryeqytetin e vendit jashtë shtetit, bëra banjë. Ngaqë nuk e dija se si laheshin këtu, nuk hyra në vaskë, ndërsa për shampo, përdora një TIDE. TIDE ishte i lëngshëm, dhe unë e mora për shampo. Nuk e dija që ishte ilaç, nga ata që përdoren për të larë rrobat me dorë. TIDE bënte shumë shkumë dhe m’u desh që të harxhoja gjithë atë ujë për t’u shplarë. Por vija me të vërtetë erë të mirë.
Të nesërmen dola që të gjeja punë. Nuk m’u desh që të kërkoja shumë, pasi afendikojtë me të marrë vesh që kisha ardhur nga shteti fqinj, më luteshin vetë për të punuar tek ta. M’u desh që të mendohesha shumë se ku do të pranoja për të punuar. Natyrisht nuk pranova të punoja tek ai që më propozoi më shumë para, por për arsye “burrërie”, të burrërisë sonë tradicionale dhe besnikërisë, shkova të punoja tek ai që më tha i pari. Pronari im kishte edhe një vajzë të bukur, e cila m’u afrua menjëherë dhe më propozoi të dilnim për kafe. Aty e besova gjithçka na thoshin shokët që kishin ikur jashtë shtetit më parë se ne. I besova kur na thoshin se ishin martuar me vajzat e pronarëve dhe ishin bërë edhe ata pronarë. Puna ishte e lehtë, paguhej edhe mirë. Në një ditë merrja aq sa merrja në dy muaj pune tek vendi ynë.
Kur dola nga puna, pasdite, hipa në trolejbusin që më çonte në shtëpi. Kisha harruar që të prisja biletë dhe, kur më kapi kontrolli, nuk më prenë gjobë, por me mirësjellje zbritën dhe më thanë se s’kishte ndodhur ndonjë gjë e madhe. Bile, në një moment, m’u duk sikur më kërkuan edhe falje që më kishin gjetur pa biletë.
Pa vajtur në shtëpi ndalova në një supermarket për të blerë disa gjëra që të haja darkën. Më iku koka nga gjërat që ishin nëpër rafte. Nuk kisha parë ndonjëherë aq shumë gjëra për të ngrënë. Më bëri përshtypje që ishte edhe një sektor mënjanë ku shiteshin ushqime për kafshët. Ishin ushqime, që kur i shikoje të shkonte goja lëng. Kafshët këtu duhet të ishin shumë aristokrate, jo si tek ne që kafshët hanin ç’na mbetej (ku na mbetej gjë neve?!) dhe që ziheshin për një copë kockë.
Dola nga supermerkatoja me qeset të mbushura me gjëra të mrekullueshme.
Tek dyqani i bukës, hyra dhe iu drejtova bukëpjekësit të më jepte dy bukë gruri. Buka ishte e ngrohtë dhe e butë, aq e butë, sa nuk durova, por këputa me dorë një copë dhe e futa në gojë. “Jam nga kryeqyteti”, shtova me drojtje. Ai më pa me habi dhe aty e kuptova që kisha bërë gafë. Nuk ishte si tek ne, që bukën e grurit ua shisnin vetëm qytetarëve, ndërsa fshatarëve vetëm “babanace” (bukë misri). Këtu e kuptova se nuk do të kisha nevojë të dërgoja ndonjë fëmijë të lagjes që të merrte bukë gruri për mua. Dola nga dyqani i bukës me kokën lart. Isha qytetar, tashmë, kryeqytetas... Kryeqytetas i një kryeqyteti të huaj, që menjëherë e dashurova...
I dashur N!
Harrova të të them se këtu rrugët janë të gjera, të mrekullueshme e të ndriçuara për bukuri. Aq të ndriçuara, saqë nuk të besohet se këtu është ndonjëherë natë. Edhe vitrinat e dyqaneve janë aq të bukura, sa edhe në ëndërr nuk i kemi parë ndonjëherë. Me rroba, këpucë, syze, lule e sende të tjera të mrekullueshme. Vitrina të zbukuruara e të ndriçuara aq bukur, saqë m’u duk absurde se përse nevojiteshin dritat neon të rrugëve. Mjaftonin edhe dritat e vitrinave për të bërë natën ditë.
Të thashë që rrugët ishin të pastra sa të vinte t’i lëpije me gjuhë. Pa plehra, pa mbeturina. Edhe njerëzit nuk hidhnin asgjë përtokë, por e mbanin në xhep, derisa të gjenin koshin. As nuk pështynin përtokë. Jo si tek ne që hidhnim sheshit ç’të kishin e s’na duhej dhe që pluhuri e balta janë të pranishëm edhe në bulevardet kryesore.
Të kujtohet që nëpër bufetë e shtëpive tona, vendosnim për zbukurim shishe Coca-Cola-sh, që i gjenim në det? E, këtu janë aq të shumta kanaçet bosh të tyre, të hedhura në plehra, saqë më vjen që të hyj e të blej aq shumë, që të gjithë të kenë kanaçe të tilla nëpër bufetë e tyre në qytetin tonë. Bile, mendoj që t’ua blej kanaçet plot me lëngun e mrekullueshëm e të ëmbël që kanë brenda, e, që ata nuk e kanë provuar kurrë në jetën e tyre.
Sot hyra në një banjo publike, pasi më shpëtoi në mes të rrugës. U mahnita. Nuk më bëhej më të dilja prej andej. Banjoja publike e kryeqytetit vinte erë të mrekullueshme livandoje dhe jo si shurrtorja e qytetit tonë që qelbej amoniak e erë të keqe acidi shurre. Kur vendosa të dilja një punonjëse që merrej me pastrimin më dha edhe një monedhë, për të më shprehur kështu falenderimin që përdora banjon...
Ah, i dashur N!
Vajzat këtu janë të mrekullueshme. Me lëkurë të bardhë e të butë, të butë si mëndafshi. Me flokë ngjyra- ngjyra. Vijnë edhe erë e mirë. Aroma e tyre është dehëse, jo si aroma e sapunit me dhjamë derri që përdorin vajzat në qytetin tonë.
Kur shikoj vajzat këtu kam bindjen se vajzat tona janë burra të veshur me fustanë...
Vajzat këtu janë aq të mira e të afruara, saqë më duket sikur jam në Parajsë, në rast se nuk jam në ëndërr. Ato janë kaq të dashura, sa me të marrë vesh që jemi nga Sh. na afrohen dhe zënë miqësi menjëherë me ne. Është e pamundur që të mos zësh këtu dy-tre të dashura menjëherë. Ato janë të paduruara dhe aq të lehta, jo si vajzat tona që kur u propozonim na dukej sikur ishim në Pashkë. Ato na kryqëzonin, për të na ringjallur, e për të na kryqëzuar përsëri. Dhe ashtu të kryqëzuar na linin. Dhe që me zor na pranonin. Dhe që kur na lejonim ti puthnim, i puthnim vetëm në faqe...
Këtu, vajzat e kryeqytetit të huaj janë të mrekulluara pas nesh. Na duan shumë, bile na luten që të jenë të dashurat tona. Të ka ndoshur ndonjëherë kështu ty?
Tani po e mbyll letrën, sepse ka një orë, që po i bie derës nëpunësja e bashkisë, e cila ka ditë që po më lutet që të më japë lejen e qëndrimit. Leja e qëndrimit do të jetë pesë vjeçare dhe pastaj përsëri nëpunësja e bashkisë do të më lutet që të marr nënshtetësinë e këtij vendi, por unë, besnik i vendit tim, nuk do ta marr kurrë...
Do të të shkruaj përsëri...Të fala të gjithëve që më njohin.

Një letër që mund të shkruhej nga kushdo (Pjesa e dytë)
I dashur N!
Dhjetor 1991!
Nuk e di nëse i besove ato që të shkruaja në letrën e kaluar. Në rast se i ke besuar dhe ke filluar të ëndërrosh Tokën e Premtuar, bën mirë ta harrosh një orë e më parë.
Ose në rast se i ke lexuar me vëmendje ato që të shkruaja duhet që të kuptosh të kundërtën e shumicës së tyre.
Toka e Premtuar nuk qenka ashtu siç e kishim parë nëpër filmat dhe televizorët, kur vinim fshehurazi kanaçet! Nuk qenka ashtu siç kishim ëndërruar të ishte edhe ne.
Dua të kuptosh se këtu, në kryeqytetin e shtetit të huaj, të qenët i huaj është një damkë, një njollë, e cila të ndjek nga pas për gjithë jetën. Shpesh herë mua vetja më ngjan me Sizifin, që kishim studiuar dikur në Universitet. Shumë herë të tjera vetja më ngjan me Odisenë, por me një Odise, i cili kërkon përjetësisht, por asnjëherë nuk e gjen Itakën. Ngjaj me një Odise të vetmuar, por me aq shumë shokë të ngjashëm në vuajtje; ngjaj me një Odise të poshtëruar, të harruar prej kujtesës së botës. Ngjaj me një Odise që ka duruar të gjitha llojet e fyerjeve e të poshtërimeve me shpresën se do të gjente dikur Itakën e vet. Por më kot!
Dhe vetja më ngjan me një të internuar, ashtu siç shkruante një shkrimtar turk, Nazim Hikmet: “Ah, sa profesion i vështirë është internimi!”. Vetja më ngjan me një të internuar në dy atdhe!
Po, po, në dy atdhe. Se atdheun prej nga ika e dua dhe nuk e harroj dot, por edhe nuk dua që të kthehem, ndërsa këtu, në atdheun e huaj, nuk jam i mirëpritur.
Dhe ditët e mia janë gjithmonë të hirta, u ngjajnë ditëve të zogjve që duan të shtegtojnë të lirë, por që janë të balsamosur e të ngurosur.
Mos mendo se ne jemi të mirëpritur këtu. Jo, në asnjë mënyrë. Nuk na duan, gjithmonë na shohin me mosbesim dhe keqdashje. Nuk duan që ne ta flasim gjuhën e atdheut të parë. Duhet të flasim, qoftë edhe për ibret gjuhën e vendit të huaj, atdheut të dytë. Duhet që të shkojmë edhe në Kishë e të hiqemi si fetarë të zellshëm e besnikë.
Duhet të ulim kokën kur gjejmë ndonjë punë e të pranojmë sa të na japin, të mos sëmuremi, të mos mungojmë nga puna, të mos kemi të drejtën të lodhemi, të mos kemi të drejtën të kërkojmë të drejtën tonë, të mos...
Me qindra e mijëra “mos”, i dashur N!
Të besohet ty se këtu gjen shtëpi menjëherë dhe të luten vajzat për kafe dhe të vijnë me ty në shtrat? Më bëhet të qesh, me një të qeshur ulëritëse!...
Edhe po gjete shtëpi në rastin më të mirë do të jetë ndonjë bodrum pallati. Po shkove me ndonjë vendase ruaju, ajo nuk duhet ta marrë kurrsesi vesh që je nga SH. Thuaji që je nga Rumania, nga Rusia, nga Italia, nga Bangladeshi, apo Kongoja; vetëm nga Sh. mos i thuaj se je.
Edhe media këtu është kundër nesh. Jemi burimi i së keqes për vendin e tyre, burimi i së keqes për atdheun që zgjodhëm të jetë atdheu ynë i dytë. Dhe këtu, media është shumë e fuqishme. Rrëzon e ngre qeveri, rrëzon e ngre personalitete. Të gjithë politikanët fitojnë po qe se e kanë mirë me mediat dhe me kishën.
Unë, s’e kam mirë me asnjërën prej tyre!...
Dhe unë jetoj në një shtet që përbëhet nga dy shoqëri: Vendasit në njërën anë dhe ne, të huajt, në anën tjetër. Dhe në mes tonë qëndron kamera dhe gazetari “objektiv” që informon vendasit se çfarë bëjmë ne! Qëndron gazetari që na dënon më rreptë se gjykatësi, që na dënon ende pa u provuar krimi ynë!...
Po, i dashur N!
Kjo është e vërteta. Jo ajo që të shkruaja në letrën e parë. Ajo ç’ka shkruaja në letrën e para disa muajve nuk ishte gjë tjetër veçse ajo ç’ka unë do të dëshiroja të gjeja në vendin e huaj.
Nuk kam leje qëndrimi. Dhe as të drejtën të lëviz i lirë ku të dua në atdheun tim, ose në botën e lirë. Jam peng i burokracisë së shtetit këtu. Do të vij me raste (kur të kem para) në atdheun tim, por do të vij vetëm atëherë kur të më japë leje policia të qarkulloj me “veveosin” që rinovohet e rinovohet përjetësisht, me mundime e sakrifica, me para të madhe e vjedhje të ligjshme.
Se mua më vjedhin, i dashur N!
Se ne të gjithëve të huajve këtu na vjedhin!
Jo vetëm djersën, jo vetëm paratë, jo vetëm shpresën dhe dinjitetin. Neve këtu na vjedhin edhe ëndrrat, megjithëse unë nuk i kam hequr ato nga mendja ime për asnjë çast. Dhe dua që dikur t’i realizoj e t’u jap jetë atyre.
E di i dashur N?
Kam filluar që të shkruaj përsëri letërsi. Kam me mijëra subjekte e vargje që më vërtiten në kokë. Është e çuditshme. Në shkrimet e mia, nuk jam më ai emigranti karakteristik shekullor, pavarësisht se kam ikur nga shtypja dhe kam ardhur në një tjetër shtypje. Nga shkrimet e mia kuptohet se kam vendosur, që këtu, në shtetin e huaj, të hedh rrënjë, rrënjë të thella e të qëndrueshme. Shkrimet e mia kanë filluar të pëlqehen, sepse kanë një individualitet të veçantë, të ndërthurrur me globalizmin e shoqërisë së re, kanë një mënyrë të veçantë për të parë atdheun e ri, ashtu si edhe atdheun e mëparshëm, atë fizik.
Në shkrimet e mia, kritikoj stereotipet e bashkëatdhetarëve të mi për vendasit e vendit të huaj ku jam, sikundër qesh me stereotipet e vendasve të vendit të huaj, për bashkëatdhetarët e mi.
E sheh, i dashur N., kësaj here gjendem unë në mes...
Ironia e shkrimeve të mia ka një dimension të thellë ekzistencial, sepse ushqehet nganjë përvojë dramatike: Nga rezistenca ime në presionin e kulturës dhe mentalitetit të vendasve që më rrethojnë, për të shkruar e për t’u sjellë, në mënyrë që të bëhem i pranueshëm nga ata.
Prandaj në shkrimet e mia, i dashur N., flet nostalgjia, nostalgjia për një atdhe, të cilin e kisha humbur, kur fitova ndërgjegjësimin e botës dhe që e di se nuk do ta gjej kurrë.
I dashur N!
Më shkruaje se ke ndërmend të largohesh nga Sh. Ndoshta do bësh mirë të largohesh, ndoshta jo.
Unë di se kam shumë histori për të të treguar në letrat e tjera. Pol Oster dikur shkruante se: “Historitë u ndodhin atyre që dinë t’i tregojnë”!
Prit letra të tjera në një të ardhme të afërt prej meje.
Tani po e mbyll letrën, pasi jam i lodhur dhe duhet të fle. Nesër do të dal në pikë të mëngjesit në rrugë, të marr autobusin e orës 05.00. Nesër më pret një ditë shumë e vështirë...

E qara...


E qara...

Nga Ardi Stefa
Sot pasdite, teksa po rrija përpara semaforit ndërsa nga radioja e makinës dëgjohej “Dance me to the end of love” e Madeleine Peyroux dhe duke vështruar pa ndonjë kuptim dhe pa ndonjë arsye portokallinë e mrekullueshme të pragmuzgut, pashë një vajzë rreth të njëzetepesave përballë meje të ecë nxitimthi.
Nxitimthi e duke qarë...
E para, më duket krejtësisht dinjitoze që ndokush të qajë...
Ashtu siç mundet të qeshim gjithandej, ashtu edhe mundet që të qajmë edhe gjithandej...
Por nuk mundem dot të shoh femra duke qarë, nuk mundem, por arsyen nuk jam në gjendje që ta shpjegoj...
Thjesht disa gjëra i fantazoj dhe më duken të padiskutueshme...
Festën me pije dhe me të qeshura,...ekskursionin me grupin e preferuar muzikor,... dashurinë me pasion dhe vrull,... miqësinë me biseda rreth femrave..., e dhe femrën të më tërheqë, por të jetë edhe misterioze..., me buzëqeshjen misterioze dhe njëkohësisht kaq zbuluese...
Por le të kthehemi tek vajza që e lashë duke qarë...
A, ja ku është, ende atje është dhe po vazhdon të qajë...
Ndërsa unë me mendjen time të çuditshme fillova të krijoja historira...
Natyrisht e para gjë që më shkoi në mendje ishte se ajo po qante për ndonjë djalë..., thua se nuk mundet të kishte e të ndiente dhimbje se ndoshta kishte humbur vendin e punës apo ndonjëri nga të afërmit e saj kishte problem shëndeti...
Por atëhere mendja ime fantaziste çfarë historie do të krijonte?...
Dhe befasisht vetëkënaqësia, cinizmi, por edhe budallallëku im nxorrën kokën: A kishte qarë ndonjëherë për mua ndonjë femër? A kishte qarë ndonjëherë ndonjëra në ndonjë rrugë, semafor, qoftë edhe në ndonjë dhomë shtëpie?
Ndërmjet nesh... shpresoj se po..., sepse kam bindjen e patundur se jeta ka të drejtën të jetojë e mbijetojë vetëm nëpërmjet frymëmarrjeve dhe lotëve të të dashuruarve...
Por ndoshta u zgjata kaq shumë me përsiatje poetike. Ndoshta ajo vajzë e panjohur nuk qante për ndonjë djalë, as për ndonjë disfatë në dashuri, as për punën që mundet të kishte humbur se i kishte ardhur në majë të hundës, as se mos ndoshta ndonjëi afërm kishte probleme shëndetësore...
Ndoshta ajo vajzë e panjohur po qante për të njëjtën arsye që unë mallëngjehem shpesh, bile edhe qaj...
Ashtu si mallëngjehen e qajnë shpesh herë emigrantët... Se edhe ajo vajzë ndoshta në Athinën e madhe ishte emigrante...
Për ndjenjën e fort të mallit...
Të mallit për Qytetin tim... Për Qytetin që është protagonist shpesh herë në ëndrrat tona, nostalgjik dhe i munguar, i zvjerdhur dhe i shkretë, i gjallë, gjithsesi...
Dhe atëherë
Vetëm më gjej një hartë të atij Qyteti.
Në copëza letrash kam shkruar
Emra dyqanesh, rrugësh dhe të tjerash
Gjithmonë prezentë në të njëjtat rrugë
Po qe se mbyllim sytë që shikojnë...
Eja të karficojmë në hartë tabelëza
Meqë për ne ato asnjëherë nuk ndryshojnë
Këtu e vite me radhë, eja të karficojmë atë ç’ka mungon
Me dhembje, karfica dhe me dhembje
Me keqardhje, karfica dhe keqardhje...
Kështu dalngadalë eja tashmë të jetojmë
Të ngulur me karfica në një hartë brenda shtëpisëMe të vetmin Qytet, këtë tonën maketë...

Lamtumira për shokun e fëmijërisë...


Lamtumira për shokun e fëmijërisë...

nga Ardi Stefa
Po qe se të shtunën në mbrëmje vonë nuk do të isha përgjigjur në telefon, koha ndoshta nuk do të më luante këtë lojë.
“Vdiq Armandi”- dëgjova në anën tjetër të receptorit.- “Aksident me makinë. Varrimi bëhet nesër në orën 12.00. E dimë që nuk arrin të vish. Thjesht ta thamë...”
Pastaj?...
Pashë lulëkuqet të ngjyenin në të kuqe fushat, fëmijtë të bridhnin dhe të luanin nëpër rrugët e qytetit, një bletë të zhurmërinte, plazhin e pafund dhe zhytjet në detin e kaltër dhe gjthçka të lundrontenë subkoshiencë.
Një grup të rinjsh të trokiste gotat dhe të shkëmbente urime. Atëhere në lulen e rinisë, kur të gjithë ishin të mbushur me ëndrra për ndryshimin e botës dhe të ardhmen që i priste.
Atëhere kur ishim të mbushur me ëndrra për ndryshimin e botës dhe të ardhmen e ndritur që na priste...
Unë, Nikolini, Shpëtimi, Entela, Lira, Armandi, Aviola, Besniku, Erioni, Albana, Valbona...
Me ëndrrat tona, me gëzimin tonë, këngët e poezitë, dashuritë e paplotësuara, me takimet e shëtitjet e përditshme, me takimin e përhershëm tek klubi i Safetit çdo të premte në mbrëmje, me ekskursionet dhe bredhjet ga njëri plazh në tjetrin, nga njëri qytet në tjetrin...
Dhe, dalngadalë erdhi edhe zgjerimi...
Artani, Marsela, Anjeza, Klajdi, Eranda...
Dhe grypi ynë zgjerohej. Vitet kalonin, bota ndryshonte edhe pa ëndrrat e iluzionet tona. aeroplanët ishin bërë Boeing nga ata me helikë që shikonim, peshkarexhet ishn bërë tragete moderne, shtëpitë përdhese gradaçiela, telefonat me numrat rrotullues u kishin lënë vendin celularëve, por ne dhe përrallat tona, me ëndrrat dhe iluzionet tona kishim ngelur po të njëjtët. Ashtu si edhe ai njeri, i cili, megjithëse nuk ishte më edhe aq i ri, nuk ngjante të plakej. Dhe tingulli nga çukitja e gotave të verës dëgjohej i pastër dhe i kristaltë çdo të premte në mbrëmje.
Dhe vitet rrokulliseshin.
Disa prej nesh u larguan për të jetuar në kryeqytet. Disa të tjerë për të jetuar jashtë atdheut, të tjerë krijuan familje e u bënë me fëmijë.
Unë me Armandin dhe Nikolinin morëm rrugët e kurbetit, në Greqi, Itali e Amerikë. Valbona dhe Albana në Spanjë e Zvicër... Lira në Çeki...
Dhe Shqipëria s’ishte më e njëjta për ne. Ishte më bosh, më e zbrazët, më e mangët, më e varfër. Dhe, megjithëse dua si i marrë të shkoj këmbët nuk më bëjnë. Njëra prej pjesëve më të dashura të atdheut nuk është më atje, është e masakruar, e vrarë, e shpërndarë nëpër botë. Dhe mua më dhemb Shqipëria, se më dhemb vetja ime e miqtë e mi që enden nëpër botë në kërkim të idenditetit e atdheut, të atij atdheu që e deshëm aq shumë e që s'ishte në gjendje të na mbante.
Ne, ashtu të shpërndarë siç jemi nëpër botë, komunikojmë shpesh herë me njëri-tjetrin, me telefona e e-mail, i dërgojmë njëri- tjetrit shpesh herë fotografi, (ia mbajmë mend fytyrën secilit), por kjo s'na mjafton. Kujtojmë vitet që lamë pas, ngjarje të vogla të përditshme që i jepnin kuptim jetës sonë, ëndrrat që na ngelën përjetësisht në sirtar dhe megjithëse letrat, telefonat e e-mail nuk e tregojnë neve qajmë, qajmë. Se kemi ngelur ata idealistë e dashnorë të përjetshëm të jetës, shoqërisë. Romantikët me xhepat e zbrazur ose pantallonat pa xhepa… Dhe përpiqemi t'i mbushim mendjen njëri- tjetrit se do të kthehemi një ditë e do të jemi përsëri siç ishim, të gjithë bashkë…
Dhe vitet rrokulliseshin. Ishim të shpërndarë, por përsëri të gjithë bashkë.
Por në gëzime, në festa, ditëlindje, në hidhërime, gotat e verës jehonin përsëri në trokitjen me njëra- tjetrën. Ashtu sikundër kanë jehuar edhe të dielën. Në orën e përcjelljes...
Në orën e lamtumirës. Teksa ata që ishin atje kokëulur tek stoli i parkut ku takoheshim gjithmonë i dhanë lamtumirën dhe llampa sipër tyre u ndez me një ndriçim të zbehtë qiriri, sapo përmendën emrin e tij
Dhe gotat jehonin në trokitjen e tyre ashtu si këmbanat: përzishëm...
Dhe ndoshta do të rikthehemi e do të takohemi, por kësaj here jo ashtu siç dëshironim, me një mungesë, me një boshllëk...
Me një shok më pak...
Dhe përsëri do të mblidhemi të premteve mbrëma, dhe përsëri do t’i trokasim gotat...
Dhe përsëri do të na ndjekë jehona e asaj trokitjeje, ashtu si do të na ndjekë fytyra e Armandit, që s’pranoi të plakej...


Nostalgji


Nostalgji
nga Ardi Stefa
Mbrëmë bleva një çakmak nga një kioskë aty pranë librarisë PATAKI, në rrugën Akademias.
Sapo kisha dalë nga prezantimi i dy librave. Dhe, e para gjë që bëra ishte të blija çakmakun, e pastaj t’i hipja autobusit e të mblidhesha në shtëpi...
Bleva çakmakun, megjithëse kam mbi një vit që e kam lënë duhanin dhe as që kam ndër mend që ta rifilloj, të paktën, jo së shpejti.
Çakmaku kishte të stampuar mbi vete një fotografi bardhë e zi të “Të Trashit” dhe “Të Hollit”, kur këta të dy ishin të rinj.
Dhe, duke parë fotografinë ndjeva një nostalgji të më pushtonte të tërin. Një nostalgji mbytëse. Nuk e di se përse. Ndoshta për faktin se edhe unë, gjithmonë në atë epokë dëshiroja të jetoja. Ndoshta se do të preferoja një tjetër rutinë, po bardhë e zi, nga ajo që po jetoj. Ndoshta sepse jam po kaq i dobët, saqë e vetmja gjë që mundet të bëj, e vetmja gjë për të cilën më duket se jam ende i zoti, është të thurr ëndrra, të ëndërroj...
Që do të ngelen të parealizuara.
Një tjetër mëngjes në zyrë, një tjetër ditë në punë, që mezi po pres të përfundojë, me shpresën se ndoshta diku aty nga fundi do të më ndodhte ndonjë gjë e mirë, tronditëse e emocionuese...
Lexova në gazetën që sapo kisha blerë, për herë të parë, pasi nuk i besoj, shenjën time të horoskopit... Edhe atje asnjë gjë e veçantë. Zeusi kalonte tagent mbi shenjën time, nuk kryqëzohej me Afërditën; në punë do të isha i tensionuar, gjendja ekonomike për ibret, dashuria(?)..., mos e pyet...
Origjinale, ë?!..
Lexova edhe horoskopin kinez.. I pakuptueshëm, si hieroglifet e tyre. Diçka thotë për të tjerët, ndërsa për mua as që e mora vesh se çfarë shkruhej. Vetëm kujtoj që më thoshte se duhet të isha më i hapur me të tjerët dhe aspak i mbyllur e mosbesues...
E thith cigaren imagjinare me shumë afsh... Numëroj gotat e ujit që pij... Kërkoj diçka që të marr energji... Asgjë, asgjëkund. Do të thyhem përsëri, e di. Ndoshta sepse kjo është zgjidhja, rrugëdalja ime...
Ndoshta kështu mundet edhe të përmendem.
Ndoshta edhe jo. Ndihem bosh. I padobishëm. Parazit. Dhe nuk ma ka askush fajin!
Vetëm unë!...
Kam filluar të kem frikë tashmë... Dikur e kisha vjellë prej vetes këtë ndjenjë...
Tashmë, çdo hap që hedh më kujton një rrezik të ri...
Dikur e thosha me guxim e pa frikë mendimin tim dhe e mbroja, edhe po se se e kisha gabim. Ishte e vërteta ime personale në fund të fundit...
Sot ngjaj më tepër me ato karrikaturat e Hostenit, me milingonat- njerëz, ose njerëzit- milingona... Apo siç shkruante dikur një shoku im shumë i shëmtuar, por me shumë humor, Ksenofon Ilia: “Majmuni rrjedh nga njeriu!...”
Dikur isha i fuqishëm, e ndieja energjinë që të përmbyste, kisha ndjenjën se mundesha të bëja gjithçka. Dhe ndoshta me të vërtetë që mundet të bëja gjithçka. Kisha vrullin, dëshirën, guximin, entusiazmin.. Nuk trembesha!...
Sot kam frikë... Veten time... Kufijtë e mi të pakontrolluar, kur logjika më “përshëndet” dhe largohet...
Dikur nuk pranoja të bëja kompromise, as me veten e as me askënd...
Dikur i çelja sytë dhe thosha “Jeta dhe bota më përkasin!”...
Sot as nuk i hap më sytë e mi. Vetëm kompromise bëj me veten e të tjerët...
Dhe nuk flas!...
Nuk protestoj!...
As nuk i shaj ata e ato që s’më pëlqejnë. Por ende, as nuk ua bëj qejfin dhe as lajle e lule, nuk u bëj.
Mblidhem në guaskën time dhe protestoj brenda vetes...
Dikur...
Sot...
Një herë e një kohë, ishte një djalosh, i cili besonte se mundet të pushtonte botën!..
Djaloshi u rrit e u bë burrë... Dhe diku aty kuptoi se e vetmja gjë që mundet të pushtojë, në rast se do të luftojë frikën dhe makthet e tij, është vetja e tij...