(Për) shëndetje

(Për) shëndetje

Ardi Stefa
E vërteta është se nuk më pëlqejnë përshëndetjet... As edhe ndarjet...
Sidomos ato që bëhen në fund të vitit...
Ato shtrijnë më tepër në kohë mungesën dhe nostalgjinë..., përpara se ato (jo më kot janë të gjinisë femërore) shfaqen në horizont ose thjesht na dalin përpara...
Në të njëjtën kohë dëshmojnë dhe tregojnë vlerën e atyre që kanë me të vërtetë vlerë dhe si të tilla të dhembin kur i humbet..., qoftë edhe përkohësisht.
Nuk ka rëndësi në ikën dikush për një, dy, katër muaj, apo përgjithmonë ...
Rëndësi ka që ikën diçka që është shumë familjare, diçka që të eksiton, diçka që të krijon ndjenjën e kënaqësisë...
Unë largohem që të shoh e njoh të tjerë njerëz, të tjera vende..., të tjera klima. Shpresoja se sivjet dimrin do ta kaloja e shijoja me miq të rinj, në ndonjë vend e ambient të nxehtë, duke pirë verë e duke dëgjuar muzikën që më pëlqen, ndoshta diku përpara edhe drita e një vatre të ndezur... dhe jashtë, ah, jashtë të bëjë ftohtë, shumë ftohtë..., që të kenë ato çaste sa më shumë nxehtësi, diçka më tepër ngrohtësi.
Shpresoj që në shkurt të vazhdojë të bëjë ftohtë! Sepse sivjet në verë u ndjeva jashtëzakonisht përtac dhe më kapi një ndjesi lodhjeje dhe pakënaqësie. Mirë apo keq nga fundi i dhjetorit (i cili nuk ishte fare i ftohtë), dhe deri në janar do të jem, diku, në vende të tjera me klima të tjera, ende të nxehta...
Natyrisht që për dikë, i cili është jashtë kësaj, kjo gjë ndoshta do t’i jehojë si diçka tepër e lakmueshme dhe ideale nëpër veshë,..., por natyrisht, e sigurtë është fakti që secili kërkon të ketë atë që nuk ka, që ndoshta nuk do ta ketë ndonjëherë.
Ç’ironi!
Komplekse ndjenjat...
Bëj diçka që e ëndërroja dikur, kur isha i vogël..., diçka që përjashtohet, ose luftohet paksa nga mendimet e mia, tashmë “të pjekura” për shijimin e atyre që janë të “sigurta” dhe, përsëri,... të sigurta!
Ndoshta të gjitha këto do të ndryshojnë me kalimin e kohës dhe më pëlqen e gjithë kjo skenë, por, ky vend gjithmonë diçka më thotë...
Pasi nuk është gjithmonë vendi, por njerëzit që e “stolisin”, e thënë në shqip “e zbukurojnë”.
E njëjta gjë më ndodhi edhe në Vlorë, nga ku, kur ika, e gjithë jeta ime, kujtimet dhe çmenduria që mbartja, u mblodhën dhe u futën nëpër kutira kartoni e çanta lëkure të lirë. Nëpër kutira që zinin 0,3333 të metrit kub (e kisha përllogaritur që të mos më merrnin shumë para për transportin në autobus).
Apo edhe kur isha në Maratonë, që pashë shumë të njohur të hershëm, ku u takova me njerëz të dashur, të cilët kur i shoh, më duket se i kam parë edhe dje dhe e vazhdojmë bisedën aty ku e kemi pas lënë... Edhe pse kanë kaluar shumë vite...
Nuk ka rëndësi..., nuk ka rëndësi se sa shpesh komunikon me dikë...
Rëndësi ka që kur e sheh mbushesh e mbushet me gëzim...
Përgjithësisht nuk kam ankesa, (mos u gënjeni, i mbaj përbrenda)...
E përsëris, përgjithësisht nuk kam ankesa..., në të gjitha vlerësimet dhe riorganizimin e jetës sime, dhe, në rast se do ta bëja, veçanërisht në këto 10 vitet e fundit, do të konkludoja se kam jetuar një jetë të mbushur me ngjarje...
Se kam jetuar një jetë të plotë dhe, deri tani, jam përgjithësisht i ngopur..., nga pamje, njerëz dhe përvoja, aroma, melodi, buzëqeshje, dashamirëse apo edhe urrejtjeje, enigma...
Natyrisht do të dëshiroja të kisha edhe të tjera, por edhe në rast se nuk do t’i kem, përsëri, të mbushur do ta shoh gotën, jo gjysmë të mbushur...
Jam mirënjohës për të gjitha këto,..., thjesht ndonjëherë nuk mundem të mbushem më me asgjë dhe më kap melankolia..., sikur një valvul sigurie të ekzistojë në shpirtin tim, për të mos shpërthyer dhe të kemi të tjera më pas...
Do të komunikojmë prej faqeve të Blogut, pra!
Me të vërtetë që përtoj të shkoj diku tjetër, pavarësisht se e dëshiroj aq shumë një ndryshim rrënjësor në jetën time...
Me të vërtetë që përtoj të shkoj diku tjetër, përveçse po ndodhi ndonjë mrekulli, të cilën e pres...
Ndonjë mrekulli, e cila të më çojë diku, pa kaluar nëpër ambasada për të marrë viza, apo të kaloj nëpër intervista për të m’u miratuar viza e të largohem që këtej...
Nga 1 janari 2008, ardistefa.blogspot.com, në rast se nuk do ta ketë mbyllur ciklin e vet, do të kthehet përsëri në “histori të qytetit, emigrantëve, njerëzve. Në histori të të gjithëve dhe të askujt!”.
Ende nuk e di nëse dëshiroj që “blogu” të mbyllë ciklin dhe unë të jem diku larg. Deri atëherë...
I kalofshi gëzuar festat e fundvitit!...
Mirupafshim...

Sa afër (larg) Europës jemi?

Sa afër (larg) Europës jemi?
Nga ARDI STEFA
Se sa larg Evropës jemi e thotë fare mirë edhe anekdoda: “Në fund të vitit 1999, kur të gjithë prisnin përmbysjen e botës, një polic shqiptar shikon që në breg të detit një skaf që hedh disa njerëz. Afrohet, u merr pasaportat dhe i çuditur sheh se të gjithë janë qytetarë të BE, suedezë, francezë, anglezë, italianë, etj. I pyet ç’ishin dhe shtanget kur merr përgigjen e prerë e të gëzuar: Refugjatë. Erdhëm në Shqipëri për të shpëtuar, i thonë policit, sepse ju nuk rrezikoheni nga përmbysja e botës. Jeni dyqind vjet mbrapa e pesëdhjetë vjet anash!...

Tashmë që viti 2007 është duke na lënë shëndenë, viti 2008 është në prag të hyrjes dhe Euroja është monedha me të cilën europianët në një farë mënyre tregojnë se bashkimi është realitet, një pyetje na vërtitet të gjithëve në kokë: Sa larg Evropës jemi?
Për disa jemi më pranë se kurrë integrimit edhe në BE, por edhe në NATO.
Por sa afër jemi?
Parrulla më e dëgjuar në vitet e zjarrta ’90 ishte: “E duam Shqipërinë si gjithë Evropa!” Ishte mallëngjyese dhe shpresëdhënëse kur dëgjoje turmat të thërrisnin në kor këtë parrullë, e cila shprehte dëshirën e përflakur për një Shqipëri me të vërtetë demokratike, të lirë e të zhvilluar. Ato vite të gjithë kishin besimin e patundur se më së fundi për Shqipërinë ishte hapur bota e qytetëruar dhe e zhvilluar europiane, kishin besim tek e ardhmja e tyre europiane. Sot pas rreth shtatëmbëdhjetë vjetësh kjo parrullë nuk dëgjohet më, në vend të saj të gjithë pyesim veten: “Sa larg Evropës jemi?”.
Pyetja nuk ka të bëjë vetëm se sa larg jemi nga ana ekonomike, politike, kulturore e sociale, por edhe se sa larg jemi realisht nga ana e mentalitetit dhe dëshirës për të qenë në Evropë. Sinqerisht kam bindjen se ne shqiptarët nuk kemi dëshirë për të qenë afër Evropës dhe aq më pak për të qenë në Evropë. Dhe as nuk bëjmë përpjekjen më të vogël për t’u integruar me Evropën. Ndoshta bëjmë ç’është e mundur për t’ju larguar sa më shumë asaj.
Që të hysh në Evropë në radhë të parë duhet dëshira. Dhe dëshira sot mungon. Nuk mungon tek qytetarët e njerëzit e thjeshtë, por tek politikanët tanë të të gjitha ngjyrave. Një Shqipëri Europiane për qytetarët e thjeshtë është ëndrra më e madhe. Sepse i integruar atdheu do të jetë me të vërtetë atdhe, ekonomia ekonomi, drejtësia do të jetë me të vërtetë drejtësi, demokracia do të jetë reale në të gjitha parametrat e saj. Qytetarët do të ndiejnë veten me të vërtetë qytetarë të lirë e dinjitozë. Dëshira për të hyrë në Evropë mungon tek politikanët e qeveritarët tanë. Sepse një hyrje e Shqipërisë në Evropë nënkupton një shtet të së drejtës, një shtet ku luftohet korrupsioni dhe vjedhja, ku drejtësia është e pavarur dhe qytetarët janë të lirë e gëzojnë të gjitha të drejtat e liritë e tyre. Një Shqipëri e integruar u pret pasurimin e menjëhershëm e të përbindshëm të politikanëve dhe qeveritarëve në rrugë jo të drejta e të ndershme. Një Shqipëri e integruar nënkupton një qeveri që ta gdhijë ditë e natë pranë popullit, për t’i siguruar mjetet më elementare që të garanton një shtet i vërtetë demokratik. Një Shqipëri e integruar mund të jetë e tillë vetëm kur kasta politike e Nanos, Berishës, Gjinushit apo të tjerëve të jetë qërruar njëherë e përgjithmonë nga skena politike. Një Shqipëri e integruar është vetëm atëherë kur të kemi një shtet me të vërtetë demokratik e tolerant, një shtet që kujdeset për qytetarët e vet kudo që janë, që siguron sistemin e rrogave dhe të pensioneve, arsimin dhe mjekimin falas, një shtet që përpiqet të zbusë pabarazitë sociale. Një Shqipëri europiane për qeveritarët nënkupton që këta të fundit të vjedhin më pak, të jenë më pak të korruptuar, më shumë të përgjegjshëm e më tepër qytetarë. Një Shqipëri europiane nënkupton një shtet ku të gjithë të jenë të barabartë ndaj ligjit, si ata që i bëjnë ligjet edhe ata që janë të detyruar t’i zbatojnë. Integrimi nënkupton shtetin e së drejtës në të gjitha drejtimet, politike, sociale, ekonomike dhe kryesorja, nënkupton kryerjen sa më shpejt të një revolucioni me të vërtetë social, të një revolucioni që do ta çojë vendin përpara e do ta zhvillojë e përparojë. Duhet më së fundi që edhe në Shqipëri dikush të përkujdeset për kulturën e emancipimin politik e qytetar. Por kur kanë qenë ndonjëherë të emancipuar politikanët e qeveritarët tanë që të emancipojnë edhe popullin e të jenë promotorë të ndryshimeve sociale aq të nevojshme? Politikanëve tanë më për shtat do t’u shkonte shprehja: “Ta bëjmë Evropën si Shqipëria!”.
Një Shqipëri europiane, një Shqipëri e integruar duhet të jetë e stabilizuar. Shqipëria duhet të jetë e stabilizuar politikisht, institucionalisht, konstitucionalisht e moralisht. Shqipëria duhet të jetë psikologjikisht e stabilizuar, shqiptarët duhet të ketë besimin e shpresën tek shteti. Shqipëria duhet të ketë stabilizim politik, por si mund të ketë stabilizim politik, kur as për çështjet kombëtare politikanët nuk bashkohen, jo më për të tjera gjëra. Si mund të ketë stabilizim politik, kur aleancat janë thjesht për kolltuqe? Shqipëria duhet të ketë stabilizimin ekonomik, por si mund të ketë stabilizim ekonomik kur nuk ka drita, bukë e ujë, inflacion e emigracion masiv? Dhe kur nuk plotëson këto kushte, si mund të kërkosh të hysh në Evropë. Boll pamë ëndrra me sy hapur: Shqipëria ka qenë e është më larg se sa kurrë nga Evropa Perëndimore dhe e zhvilluar! Asnjëherë nuk ka qenë pranë saj e as ka për të qenë ndonjëherë me klasën politike shqiptare aktuale. Dhe shqiptarët duhet të fillojnë të recitojnë në një gojë NOLIN: Pranë Dritës i paparë,/ pranë detit i palarë, pranë sofrës i pangrënë,...
Dhe dëshiroj që t’i rikthehem edhe një herë pyetjes së fillimit: “Sa larg Evropës jemi?”

Bohemian Dream

Bohemian Dream
Për bohemët që kanë respekt pë vetveten dhe që duan një vend pranë fantazmave të tyre

Deri në vitin 1902 godina dymbëdhjetë katëshe e stilit barok, në rrugën 23, ishte godina më e lartë e Nju Jorkut. E ndërtuar në vitin 1883, në qendrën e atëhershme teatrore qytetit, përbënte një eksperiment të vazhdueshëm banimi. Një bashkësi qiraxhinjsh, shfrytëzonte dyqanet e kateve të para dhe të dyta, për të nxjerrë shpenzimet e mirëmbajtjes së godinës.
Shenja dalluese ishin dhomat e larta, ballkonet prej hekuri dhe tullat e kuqe. Krizat ekonomike të fillimit të shekullit të njëzetë, e detyrojnëbashkësinë eqiraxhinjve të shpallë falimentin dhe që atëherë godina më e lartë e Nju Jorkut kthehet në një hotel, me një emër, i cili do të shndërrohej në një mit të gjallë- Chelsea Hotel.
Që nga viti 1910, shkrimtari Mark Twen do të jetë banues i përhershëm i Chelsea Hotel, gjatë kohës që ishte në Aschan School. Shumë studentë të kësaj shkolle do të jenë banues të hotelit. Në vitet ‘20- ’30, një numër shumë i madh aktivistësh, kryesisht trockistësh dhe stalinistësh, e kanë Chelsea Hotel, vendin e tyre të dashur të banimit dhe të takimeve. Vijnë edhe shkrimtarët. I pari ishte Tomas Wulf që për muaj të tërë do të shkruante romanin e tij. Në vitin 1940, Chelsea Hotel ndryshon drejtuesit. Një tregim i çuditshëm i Stjuart Kloe për të mbijetuarit e një lufte bërthamore, të cilët janë në bodrumet e hotelit do të ngjallë diskutime të mëdha.
I madhi Dilan Tomas do të vijë të banojë në këtë hotel në vitin 1953, ku edhe do të lërë frymën e fundit tre vjet më vonë.
Nuk është poeti i fundit që do të banojë atje, as edhe i fundit që atje do të vdesë.
Ngadalë- ngadalë, antikomunistët e rinj, aktorë e artistë të ndryshëm, që vijnë në Nju Jork për të fituar vendin e tyre në qiell, e konsiderojnë hotel cult, si një ndalesë të domosdoshme në karrierën e tyre artistike. Muzikantë të xhazit, piktorë, poetë, sharlatanë, vërtiten dhomë më dhomë, marrin drogë, shkruajnë muzikë, poezi.
Chelsea Hotel është një pjesë e antikulturës së po shfaqet në horizont.
Në vitet ’60 banon në hotelin e famshëm cirku i Andi Wuorholl. Do të xhirohet edhe një film, Chelsea Girls, do të shkruhet një këngë me të njëjtin titull.
Chelsea Hotel do të bëhet pjesë e mitit të muzikës rrock. Tashmë në dhomat e saj i gjen të gjithë. Bob Dilanin të kompozojë, Xhimi Hendriks të shpohet me shiringa për të marrë drogën, Mik Xhager dhe Marian Feiful në kohën e dashurisë së tyre të madhe. Të gjithë tipat e karakteret i gjen atje. Homoseksualët që gjuajnë qiraxhinjtë e hotelit, grupet e mëdha që banojnë atje e projektojnë të ardhmen e tyre e të veprës së tyre. Leonard Koen do të shkruajë këngën e famshme “Chelsea Hotel #2”
Edhe pse është shuar dekada dhe yjet e saj, hoteli ka diçka që tërheq çdo krijues të ri me shpirt të shqetësuar e shpesh herë autokatastrofik, që vërdalliset në Nju Jork.
Muzika pank shpërthen e njeh suksese të mëdha dhe Pati Smith me Ramonët, janë VIP-ët e rinj. Sind Visius dhe Nansi Spangen do të shenjojnë dhomat e hotelit me grindjet e tyre të panumërta, por edhe me fundin e tyre tragjikvdekja e tyre do të jetë historia e fundit e madhe që kalon kufijtë e hotelit dhe hyn në mit.
Sot qiraxhinjtë me të drejtë kërkojnë pjesën që besojnë se u takon. Si edhe paraardhësit e tyre janë ende të panjohur. Peripecitë, pasionet dhe vdekjet e tyre thjesht regjistrohen në kronikën e zezë dhe regjistrat e policisë. Megjithatë, të gjitha këto ngjarje të përditshme, pas disa vitesh mundet të bëhen pjesë e pandashme e një miti, pasi Chelsea Hotel është një vend mitik. Në fund të fundit nuk gjen edhe shumë hotele, që me njëqind dollarë në ditë të sigurojnë një vend pranë fantazmave të tua...
Ardi Stefa

Kam një përgjigje! Kush ka një pyetje?!...

Kam një përgjigje! Kush ka një pyetje?!...
Nga ARDI STEFA
Ky shkrim fare mirë mund të fillonte me fjalët: Çfarë pyesin përgjigjet?
Qofsha i gabuar, por mua gjendja e shqiptarëve dhe e Shqipërisë së sotme më kujton një shprehje-sentencë të dëgjuar s’di se ku: “Kam një përgjigje! Kush ka një pyetje?!...”
Nuk mund të karakterizohet më qartë situata e sotme. Jemi të mbushur me përgjigje. Pyetjet janë të rralla. Shumë të rralla. Inekzistente. Dhe meqënëse të gjithë kemi përgjigje ndërtojmë pyetjet sipas përgjigjeve të gatshme që kemi. Dhe meqënëse të gjithë duam të imponojmë përgjigjet tona, ndërtojmë lehtësisht pyetjet që kemi qejf.
Çfarë është atdheu ynë?
Pavarësisht se ato ç’ka do të them më poshtë mund të skandalizojnë shumë vetë, kam bindjen se askush nuk e bën më këtë pyetje sot. Të gjithë kanë ndërtuar një përgjigje të lehtë dhe e thonë gjithandej me zë të lartë e me bindje të thellë. Dhe e mbartin përgjigjen e tyre kudo. Si masë sigurie, si masë mbrojtëse. Të thonë, pra, se atdheu është flamuri, gjuha, historia, gjaku i derdhur e ai që do derdhet, të rënët e ata që do bien në të ardhmen. Të përgjigjen sipas momentit e si u do qejfi. Askush nuk e pyet veten, gjatë pyetjes së tij, se mos vallë atdheu i shekullit të kaluar nuk është i njëjti me atë të shekullit që sapo hyri. Askush nuk e pyet veten nëse atdheu dhe Shqipëria e Skënderbeut është e ndryshme me Shqipërinë e sotme?!
Të gjithë janë superpatriotët e kombit. Të gjithë tregohen të gatshëm të hidhen në zjarr e në flakë për atdheun. E gjithë kjo gatishmëri e tyre më kujton rastin e atij pallatit pesëmbëdhjetë katësh. Banorët e kateve të para ankoheshin se nga plehrat e mbledhura stivë qelbeshin erë e miza. Ndaj donin të mblidhnin të gjithë para që të hiqeshin pehrat e të pastrohej ambienti. Ata që banonin në katet e sipërme kundërshtonin të paguanin, pasi nuk u shkonte aq lart as era e as mizat.
Ndërkohë që banorët e kateve të sipërme kërkonin të mblidhnin para për rregullimin e ashensorit të prishur, me pretekstin se ata nuk e përdornin fare ashensorin, kundërshtonin banorët e kateve të para.
E tillë është gjendja sot. Të gjithë ulërasin për atdheun e demokracinë e s’pranojnë dy rrugët e vetme: Dialogun e Kompromisin. Të gjithë të shesin moral gjithë ditën e ditës e sapo kthen shpinën të nxjerrin gjuhën një pëllëmbë. Të gjithë vërtitemi në konfuzionin e shkretëtirën tonë karakteristike morale. Dhe flasim për atdheun. Flasim me mendësinë e rajasë provincial, të të varurit përjetësisht nga qendra. Flasim me mendësinë e atyre që flasin për atdheun e që në fakt, s’kanë atdhe. Sepse njëherë për njëherë jemi pa atdhe. Sepse atdheu im s’mund të përfaqësohet kurrë as nga një copë flamur, as nga një parlament aksidental, as nga ca politikanë të korruptuar e inkriminuar, as nga një Skënderbe mbi kalë... Atdheu bie era tokë...
Në këto kohë kaq të vështira...
Që të jem i sinqertë, kurrë nuk e kam kuptuar se përse atdheu e ne gjendemi vazhdimisht në rrezik.
“Në këto kohë të vështira...”- na thoshin në shkollë me bindjen sadiste se kohët janë gjithmonë të vështira. Një autosadizëm e mazohizëm i paparë. Një vetë kamzhikim i paparë, po ashtu. Tani e kuptoj që shpjegimi për këtë dilemën time vjen nga një përgjigje: “Duam të shpëtojmë atdheun tonë...”
Shumë e drejtë, por kush na kërcënon? Thelbi gjendet në ekzistencën e kërcënimit. Dhe fakti përqëndrohet në pyetjen. Kryesisht kur disa fshihen pas pyetjeve retorike, pas pyetjeve që janë përgjigje. Dhe çfarë pyetjeje i japim përgjigje kur s’ka fare pyetje?
Apo mos vallë vlen të përmendim përsëri e përsëri shprehjen e famshme të Faik Konicës: “Armiku më i madh i Shqipërisë janë vetë shqiptarët!...”
Natyrisht, gjithkush është i lirë të japë përgjigjet që dëshiron. Për atdheun do të ishte më me vlerë të bëheshin më parë pyetjet. Jo sepse përgjigjet do të jenë domosdoshmërisht të ndryshme. Por sepse do të dimë me qartësi se ç’gjëje i japim përgjigje...

Përmbi atdheun ç’kemi?

Përmbi atdheun ç’kemi?
Sprovë për një esse jo fort patriotike
Nga ARDI STEFA
“Tani për ju të dashur dëgjues do të japim programin me këngë patriotike: “Dua më shumë Shqipërinë”... E hapim programin me..”
Idiotësira, mendoi dhe me një lëvizje të vrullshme tërhoqi spinën e radios, sa që bashkë me të u përplas në shesh dhe u thye me zhurmë edhe priza e zezë prej bakeliti. Nuk ishte nervoz, megjithatë i pëlqeu që bëri një akt të natyrshëm, të cilin do ta dëshironte çdo producent teknik në realizimin e serialeve televizivë. Tani radioja heshtte zhurmshëm para tij, ndërsa ai zhurmonte heshtur para radios. S’ishin njësoj. Radioja në pritje të elektriçistit për të vazhduar dërdëllitjet, në formë këngësh patriotike për atdheun; ndërsa ai i veshur mirë, i larë e i krehur, në pritje për të dalë dhe me duart që i vareshin. Elektriciteti i mendimeve e bënte të heshtte.
Kishte qenë një javë e ngarkuar edhe për të, një qytetar me të drejta të plota i Republikës së Shqipërisë, me pasaportë të rregullt, i paarrestuar, pa patentë. Një javë që shkonte nga mitingu në miting. Sezon fushatash. Kishte marrë lejen e zakonshme, por i pamartuar siç qe, i palidhur me ndonjë femër, e kishte kaluar në mitingje të thata. Sot kishte dy të tillë, por ai s’do të shkonte asgjëkundi. Dje, natën, kishte bërë një zbulim të çuditshëm, që sot po e shqetësonte pa ndërprerje. Kishte frikë të dilte përjashta. Zbulimi i shihej kudo, në flokët e krehur çuditshëm, në pantallonat për herë të parë “jeans”, në këmishën e pahekurosur, që i varej jashtë pantallonave, në lirshmërinë, që s’e karakterizonte. Kishte frikë të shkonte tek psikanalisti. Do ta përcillte me diagnozën e njohur: “Krizë personaliteti”.
Më në fund guxoi të dilte...
...Kishte kohë që ecte i qetë, por papritur një këpucë e vetme, e vjetër, e hedhur poshtë, e bëri të rizbulonte zbulimin e madh. Ai i përkiste Republikës së Shqipërisë. Republike me 28.000 kilometra katror sipërfaqe dhe tre milionë e gjysmë banorë, plus një milion emigrantë dhe gjysmën e trojeve jashtë kufijve shtetërorë. Ai i përkiste Republikës së Shqipërisë, ashtu siç mund t’i përkiste asaj të Italisë, ose fare mirë asaj amerikane, gjermane jo, ose ndonjëës afrikane. Po. Mjafton të kishte lindur atje. Dhe tani s’do të qe këtu, por në një vend tjetër. Ja që lindi këtu. S’ishte faji i tij. As i prindërve. Ndoshta fati. Ndoshta. Gjëra që ndodhin. E megjithatë ai nuk kuptonte përsëri gjë nga thirrjet e ngjirura dhe të pangjirura nga tribunat. Shqipëria qe e tija. Pse? Ajo qe mbi gjithçka. Pse? Ta bëjmë për Shqipërinë. Pse? Për Shqipërinë japim dhe jetën. Ohuuu. Në fund të fundit gjithçka për një vend, si të gjitha vendet në rruzullin tokësor, që dikush fare rastësisht e pa na pyetur i vuri emrin Shqipëri dhe jo Honolulu apo Ugandë. E ç’ndryshim ka? Ç’ndryshim ka nëse unë jetoj në të ose jashtë saj? (Ah, këtu ka një ndryshim jo të vogël). Fati im. Ndoshta është lidhur me këtë vend para se të lindja unë. Gjithmonë kam qenë pa fat, mendoi. Fati apo mallkimi i tij?
Ndërsa nga tribuna vazhdonin të kujtonin luftëra, beteja, gjak, të lindur e të palindur ende, të vrarë apo të burgosur, martirë të gjallë apo të vdekur.
Çudi! Gjatë gjithë jetës së tij s’kishte parë asgjë nga këto. Ah, gjak kishte parë, kur therreshin pulat e detit për Vit të Ri. Kishte parë edhe një herë tjetër kur tribunashët ngritën turmat të merrnin pushkët e të vrisnin njëri-tjetrin. I kujtonin stërgjyshërit. Vallë kishin jetuar ata?... Dhe përse mburreshim vetëm e vetëm me ata që kishin vdekur. Ne jemi komb patatesh, mendoi ai. Se ashtu si patatja që pjesën e vet më të mirë e ka nën tokë, edhe ne mburremi me gjyshërit, stëlrgjyshërit e katragjyshërit që kanë shekuj nën tokë.
... Mos vallë edhe në botë mendohet kështu, duke himnizuar një vend, qoftë edhe të bukur, për ta kthyer në mit? Kaq gjë vetëm për një vend? Po njeriu? Mbase përmbi gjithçka kemi atdheun, por përmbi atdheun ç’kemi? Vërtet asgjë? Jo. Çdo gjë e bukur njerëzore është përmbi një copë tokë, qoftë kjo e quajtur edhe Shqipëri. E himnizojmë tokën, pa pyetur për njeriun e thjeshtë, për botën e tij, për dhembjen e tij të përditshme. Është dhembje të rrosh, e megjithatë ata që vrasin veten janë të pakët. A nuk është kjo për t’u himnizuar? Janë këto gjëra që i bëjnë njerëzit të jenë të huaj. Pa mendoni një vend të madh, të pakufishëm, që quhet univers, ku çdo qenie e gjallë të jetë qytetar i DHEMBJES NJERËZORE, ndoshta i DASHURISË NJERËZORE, ndoshta i së BUKURËS. Çdo njeri të ketë njeriun përmbi gjithçka. Ndoshta s’e ka fajin Kulla e Babelit pse s’kuptohen njerëzit. Ndoshta fajin e kemi ne. E kanë Shqipëritë, Italitë, Amerikat. Pa fat që jetojmë në këtë kohë...
... Mbrëmje. E kishte kaluar ditën fare kot. I ulur në një stol, nën hijen e një xhamie, me një kishë përpara dhe me diellin që kushedi ç’prestigjiatorë e kishin kthyer në hënë të verdhë si vrer. Ndihej plot. Përmbi të gjitha kemi Shqipërinë. Njeriu mbi gjithçka. Dua më shumë Shqipërinë. Është dhimbje të rrosh. Shqipëri atdhe i dashur! Do të vazhdonte të jetonte i vetëm? Sa të dua, o Shqipëri! Sa kohë kishte kaluar nga dashuria e fundit? O hallemadhja ime shekullore!... Qytetar i së BUKURËS NJERËZORE. Për ty atdhe! Duhet të mësohej të jetonte pa të. Për mëmëdhenë, për mëmëdhenë. I vetëm me dhembjen e tij! Prej lufte kush largohet! Qytetar i DASHURISË NJERËZORE! Përmbi të gjitha...
Përmbi të gjitha, pa pyetur as për Shqipërinë, as për të, as për dhimbjet dhe dashuritë e tij, toka vazhdonte të rrotullohej rreth diellit dhe rreth vetes me po atë shpejtësi të 3 milion viteve më parë dhe tre milion vite më pas, ai nuk do të jetonte, të krahasonte shpejtësinë e tokës me të tanishmen... Mbrëmje...
Mitingjet kishin mbaruar... Edhe antimitingu i tij...
... Vuri radion në prizën e ngjitur si mos më keq. “Tani për ju të dashur dëgjues do të japim programin me këngë nga grupi LIRA, i Korçës: Dua më shumë Shqipërinë. E hapim programin me...”
S’kishte kaluar asnjë çast...

Mendimet e një ateisti këto ditë të fundvitit

Mendimet e një ateisti këto ditë të fundvitit
...Herën e fundit midis turmës që priste më treguan dikë me emrin Jezu Krisht. Thuhet se për të prej kohësh janë bërë të gjitha ndërhyrjet e mundshme, madje i këndohen hymne dhe shenja e tij që shndrit sipër katedraleve tregon se nga të gjithë ne, ai është, pa dyshim, më i prituri atje në tokë. Megjithatë duket se as ai s’ka ndonjë shpresë kushedi çfarë. Vërtitet si të gjithë përpara Murit, tregon që larg shenjat e gozhdëve me të cilat e kanë kryqëzuar, por rojat shtiren sikur s’e shohin. Ose, siç është dyshuar qyshkur, janë vërtet pa sy...

Këto fraza të tregimit “Muri i madh” të Ismail Kadaresë më janë vërtitur gjithnjë e më shumë nëpër mend këto ditë, duke shkuar e duke u kthyer nga puna me Autobusin e orës 05.00.
Herët në mëngjes, kur ata që i falen një Zoti apo Birit të Zotit me fytyrë e pamje të përvuajtur, të një Zoti të ulur këmbëkryq e trashaluq, apo edhe ata që i falen një Profeti, pamja e të cilit, ndalohet që të imagjinohet, pikturohet apo ravijëzohet nëpër skica, me fytyra të përgjumura gjallërohen disi kur shohn rrugët e vitrinat e zbukuruara. Ato fraza të tregimit më kujtohen këto ditë, kur secili kërkon kuptimin e këtyre festave.
Dhe as myslimanët, as kristianët ortodoksë, as budistët, as edhe ateistët, nuk mundet të mbyllin sytë përpara vuajtjeve, mjerimit dhe vdekjes, sidomos, në këto ditë festash, në këto ditë të fundvitit, kur edhe rrugët, edhe dyqanet janë të zbukuruara e mijëra llambushka që fiken e ndizen krijojnë atmosferë gëzimi e angushtie e melankolie në shpirt.
Nuk mundet të mbyllin sytë kur në Ditën Ndërkombëtare të Fëmijëve sheh fëmijë që vdesin nga uria, nga plumbat, nga sëmundjet, braktisja e indiferenca. Kur sheh me qindra fëmijë që keqtrajtohen nëpër semaforë, që përdhunohen nëpër parqe e lulishte, që përdhunohen brenda shtëpive të tyre.
Ata fëmijë, të cilët duan, por nuk munden të gëzojnë. Që e shohin gëzimin e bashkëmoshatarëve të tyre, që e shohin gëzimin e mbarë Athinës dhe duan të marrin pjesë në të, dhe s’munden. Që kuptojnë se ka festë nga dyqanet e zbukuruara. Që janë të vetëm, të uritur e të rreckosur, të mbërdhirë e të lodhur poshtë pemës së Vitit të Ri në sheshin Sintagma, apo nëpër sheshet e gjithë botës. Janë ata, që nëpërmjet syve të vogëlushëve të tjerë ëndërrojnë për dhuratat, pemën e Vitit të Ri, ngrohtësinë e një shtëpie dhe përkëdheljen e prindërve, ndërsa lypin, u shesin lule, shkrepëse, apo sende të ndryshme kalimtarëve dhe shohin me zili lodrat në duart vogëlushëve të tjerë të lumtur. Janë ata që ëndërrojnë një festë të vërtetë dhe e ndiejnë veten të braktisur e të plagosur... Fëmijë të varfër me ëndrra të varfra. Që këto ditë të festave përpiqen të fshijnë lotët dhe të mbysin dhembjen...
Të rritur përpara kohe. Me besimin e humbur, por me dëshirën që të besojnë...
Apo?... Dhe rastet që mundet të sjell si shembuj janë të pafundme...
Dhe, megjithatë, njerëzit kërkojnë kuptimin e këtyre festave të Fundvitit...
Mijëra vjet njerëzit kishin me qindra arsye për të bërë luftëra dhe për t’u vrarë të tjera veç atyre fetare. Më duket se kur fitimtari i vetëm ndaj Romës dhe më pas Shën Konstadini, kur u përball me ushtritë e Tiberios, kishim të bënim me luftën e parë fetare në historinë e njerëzimit, me të parën “luftë të shenjtë” në Histori.
Më pas, me daljen në skenë të Islamit dhe të luftërave të tij me mbretëritë kristiane, feja do të bëhet e vetmja arsye luftërash në Mesdhe dhe në Evropë, për mëse 1000 vjet, me Xhihad nga njëra anë dhe Kryqëzata nga ana tjetër. Do të pasonin luftërat “civile” ndërmjet vetë kristianëve, shteteve kristiane ose dogmave të ndryshme brenda kristianizmit. Jo të pakta ishin luftërat ndërmjet katolikëve e protestantëve.
Me Revolucionin Francez supozohet se Evropa dhe bota në përgjithësi do të ishte modernizuar, se luftërat dhe gjakderdhjet masive do të bëheshin për arsye më të “mëdha”, si për krenarinë kombëtare, demokracinë, socializmin, imperializmin, racizmin, zotërimin ekonomik, etj, etj... Dhe befasisht rilindja politke e islamizmit e sjell përsëri fenë si arsye lufte në historinë e njerëzimit.
Nuk ma merr mendja se magjistarët persë që nxitonin atë mbrëmje të ftohtë dhjetori t’i jepnin dhuratat Birit të Zotit që sapo kishte lindur në Vithleem, i kishin parashikuar të gjitha sa them më lart. Dhe pyes veten nëse janë mashtuar engjëjt që e festonin Lindjen e Birit të Zotit, duke kënduar himne e ditirambe për atë që do të sillte më së fundi paqen në tokë. Dhe e pyes përsëri veten si u mashtruan kështu engjëjt, pse Zoti i vetëm i kristianëve dhe i myslimanëve, u bë shkaktar për kaq e kaq luftëra në botë? Në qoftë se nuk ishte shkaku, të paktën ishte justifikimi. Ndoshta mos vallë fetë monoteiste janë fe intolerante, pasi e ngërthejnë pluralizmin e të vërtetave dhe shkaqeve, në një Zot të vetëm dhe të vërtetë, i cili vetëm dhe vetëm ai mundet të ndëshkojë dhe të shpëtojë?... Shpëtimi i shpirtit dhe jeta e përjetshme kur jepen si shpërblim dhe për vdekjen e drejtë, janë shkaqe të forta për luftëtarët e vërtetë. Por as kamikazët japonezë e as bombat e gjalla njerëzore në Palestinë apo Bagdad s’janë krijime të feve monoteiste. Vdekja, ana e errët e njerëzimit, mundet të përballet dhe të kërkojë pjesën e saj përballë dritës së jetës për mijëra arsye.
Por errësira nuk mundet të fitojë mbi Dritën- ky është mesazhi i Krishtlindjeve, këtë himnizojnë kristianët edhe pse feja dhe lindja e Birit të Zotit është përdorur si justifikim për dhunën dhe vdekjen. Jo më kot Krishtlindjet janë vendosur në dhjetor, në ditët kur dielli fillon të rrotullohet ndryshe dhe të dërgojë më tepër dritë në planetin tonë. Errësira tërhiqet, shpresa lind përsëri e përsëri, megjithëse shumë fatkeqë janë mbytur këto ditë të shenjta në detet e brigjet e Greqisë, janë vrarë apo përdhunuar nga maniakët e çdo lloji, janë braktisur apo e kanë ndier shkelmin e atyre që i rrethojnë në çdo ditë e çast të jetës së tyre...
Paqja dhe mirëkutimi janë ende lart në qiell, e mbajnë peng engjëjt atje lart akoma...
Këto mendime më shkonin nëpër mend duke shkuar në punë herët në mëngjes, nëpër rrugët e pandriçuara të Leoforos Aspropyrgos. Natyrisht që ato ç’ka mendoja unë ishin të huaja për shqiptarët, grekët, rusët e pakistanezët; bashkëudhëtarët e mi në autobusin e mëngjesit.
Por ndoshta po t’i dinin do të ishin të një mendjeje me mua...
Gjithsesi: ATI ynë që je në Qiell...
AMEN...

VAJZA ME ÇAKMAKËT

Kisha ditë që e vrisja mendjen për të gjetur një temë të gëzueshme për këtë fund viti. Ide të ndryshme, herë të gëzueshme, e herë të trishtueshme, herë origjinale e herë të huazuara nga të tjerët. Dhe mos mendoni se të gjesh një temë për autobusin është diçka e lehtë. Duhet gjetur një temë që të kënaqë jo vetëm ata që e lexojnë, por edhe veten, në radhë të parë veten. Ishe e mundimshme gjetja e temës kësaj here, por njëkohësisht edhe e lehtë, pasi ideja më erdhi nga një film vizatimor i bazuar në përrallën e Hans Kristian Andersenit: “Vajza me shkrepëset”. Për vajzën që shiste shkrepëset në natën e fundit të viteve dhe kur jashtë bëhej qameti nga dëbora e nga të ftohtët. Për vajzën që ndizte shkrepëset për t’u ngrohur dhe kishte vegimet e tryezave të mbushura me gjithë të mirat, dhuratat e pafundme. Për vajzën që ndizte shkrepëset për t’u ngrohur, por që mëngjesi i Vitit të Ri e gjeti të vdekur, të ngrirë, duke shtrënguar në duar një tufë shkrepësesh të djegura, një tufë ëndrrash e vegimesh...
M’u kujtua që në një gazetë Elefterotipia kisha lexuar për përrallat e Andersenit, sidomos më kishin bërë përshtyje disa përralla të përrallëtarit të madh, të cilat ishin shkruar nga shkrimtarë grekë në versione të ndryshme, të gëzueshme e aktuale, cinike e të zhveshura nga romantizmi e melankolia klasike. E gjeta atë gazetë dhe përktheva përrallën që do të lexoni më poshtë të Evgjenio Trivizas, të mbështetur, ose më saktë variacion i përrallës klasike të Andersenit…
Lexojeni, ndoshta do t’ju pëlqejë edhe juve…
Sa për mesazhin, secili le ta nxjerrë vetë dhe si të dojë!...

VAJZA ME ÇAKMAKËT
Atë natë të parë të vitit që sapo kishte hyrë bënte ngricë. I ftohti ishte i madh dhe dëbora e dendur binte papushim nga qielli. Në rrugë një vajzë e varfër ecte këmbëzbathur. Një një përparëse të arnuar kishte disa çakmakë, të cilat dëshpërimisht e më kot përpiqej t’ua shiste kalimtarëve.
Ishte e lodhur dhe dridhej nga i ftohti, por nuk guxonte të kthehej në shtëpi, pasi shumica e çakmakëve i kishin rënë në bulevardin e madh, kur po vraponte të shpëtonte nga dy kamionë të mëdhenj, të cilët vinin drejt saj me shpejtësi të madhe dhe, pa arritur që ajo t’i mblidhte nga toka, ato ishim bërë përshesh nga rrotat e makinave të mëdha. Xhaxhai me siguri do ta rrihte, pastaj bënte edhe aq ftohtë në atë barangë, ku çatia rënkonte tmerrshëm dhe era fishkëllente me mani duke kaluar ndërmjet tjegullave të thyera.
Ecte, pra ajo, e përkulur dhe me dhëmbët që i kërcisnin fort. Vetëm tre çakmakë i kishin ngelur: një i verdhë, një jeshil dhe një i kuq. Por askush nuk i donte ata. Asnjë qindarkë nuk i jepte ndonjëri. U mblodh kruspull vogëlushja në një cep, duke i mbledhur këmbët nën vete, por përsëri kishte ftohtë, kishte ftohtë gjithnjë e më shumë. Rreth e rrotull saj nëpër dritaret e shtëpive të pasura dritat ndriçonin dhe aroma e mrekullueshme e gjelave të detit të pjekur arrinte gjer në rrugë.
Duart e vajzës kishin ngrrë nga të ftohtit. Po qe se ndizte një çakmak? Vetëm një? Mori me duart e sat të kallkanosura çakmakun e verdhë dhe- çaf!- e ndezi.
Nxorri një dritë kaq të shndritshme saqë muri i shtëpisë përballë u ndriçua si të ishte i tejdukshëm dhe ajo pa tryezën festive të shtruar me mbulesën e bardhë, pa servicet e porcelanta dhe n mes të saj një pulë deti të pjekur të mbushur me gështenja dhe stika nga boçet e pishave. Ajo iu afrua tryezës, u ul dhe po përgatitej për kafshatën e parë të mrekullueshme, kur, pikërisht në atë moment çakmaku u shua dhe asgjë nuk dukej më. Veçse muri i trashë e i ftohtë, muri i papërshkueshëm. Sado që u përpoq, nuk ia arriti të rindizte çakmakun indiferent.
Ngurroi për një çast, por i ftohti ishte kaq therrës, saqë ajo mori në duart e murrëtyera e të nxira prej të ftohtit çakmakun e blertë dhe,- çaf!- e ndezi edhe atë.
Muri i një tjetër shtëpie ishte bërë tashmë i tejdukshëm. Pranë oxhakut ajo pa një pemë të mrekullueshme e të zbukuruar Krishtlindjesh. Degët e dendura e të blerta ishintë zbukuruara me mijëra llambushka shumëngjyrëshe që ndizeshin e fikeshin dhe poshtë pemës kishte një grumbull të madh me pako të mbyllura e të lidhura me fjongo. Kushedi sa çfarë dhurata të mrekullueshme fshiheshin në brendësi të atyre pakove. Vajza u afrua dhe zgjati duart për të haur dhuratën e parë, por atë çast çakmaku u fik dhe megjithë përpjekjet e shumta nuk ndizej më...
- Gjë e keqe!- mendoi vajza- Për këtë edhe nuk i blen kush...
Dëbora binte gjithnjë e më e dendur. Të qeshura, muzikë dhe zëra të gëzueshëm vinin në veshët e saj. Vogëlushja me çakmakët po përgatitej të ndizte edhe të fundit që i kishte mbetur, të kuqin, por një mendim i beftë e ndaloi...
Sa do ta ngrohte? Pesë, dhjetë minuta? Dhe atëhere... Xhelozia ishte e papërmbajtshme? Ishte dëshpërimi? Ishte mendja e prishur nga mungesat? Atëhere i erdhi në mendje një ide. Do ta përdorte çakmakun në një mënyrë disi të ndryshme. Do ta përdorte për të nxitur një zjarr kaq të madh, kaq të shndritshëm dhe kaq madhështor, saqë ai nuk do të mundet të shuhej aq shpejt, aq nxitimthi... Do ta përdorte për të ndezur një zjarr, i cili në kalimin e tij do të digjte gjithë indiferencën, gjithë lagjen indiferente, do t’i bënte shkrumb e hi të gjitha ato shtëpirat, të cilat me muret e tyre të papërshkueshme e mbanin larg, jashtë, të dënuar në errësirë e në të ftohtë.
Gjeti një copë rreckë dhe, duke përdorur lëngun që kishte ngelur nga dy çakmakët e tjerë, i vuri zjarrin shtëpisë më të afërt me çakmakun e kuq.
Priste me durim dhe kur pa zjarrin të bëhej gjithnjë e më i madh, të bëhej gjithnjë e më i kërcënueshëm, të përqafojë me velot e saj të purpurta lagjen, kur pa shkëndijat të hidheshin si buqeta fantastike, kur dëgjoi klithmat, thirrjet e ulërimat, boritë dhe sirenat e zjarrfikëseve, u ngrit me ngadalë dhe u zhduk në thellësinë e rrugës së errët e të mbuluar nga dëbora, me ndriçimin e zjarrit në përkëdhelte këmbët e saj të zbathura...
...Askush nuk e di me siguri se çfarë ndodhi më pas. Të tjerë thonë se e arrestuan vogëlushenpër vënie zjarri, e dënuan dhe ajo u kalb në burg. Të tjerë thonë se e mbyllën një një jetimore ose shtëpi riedukimi ku disa pjesëtarë të pandërgjegjshëm të personelit e keqtrajtonin fizikisht. Të tjerë thonë se ajo ia arriti të zhdukej dhe të krijonte një organizatë të tmerrshme zjarrvënësish fanatikë. Të tjerë, përsëri thonë se ajo u pendua keqaz për zjarrin që vuri dhe duke ndier peshën e mëkatit në supe u bë murgeshë në një manastir të largët... Kush e di si ndodhi në të vërtetë?
Një gjë është e sigurtë... Ai zjarr i tmerrshëm nisi nga një çakmak i lirë, i kuq...
* E bazuar në përrallën e H.K.Andersen “Vajza me shkrepëset”

Legjenda e Qytetit tim

Legjenda e Qytetit tim
Ardi Stefa
“Nuk ke shkruar gjë këtu e shumë kohë për Qytetin tonë të bukur, Vlorën. Ndoshta duhet të shkruash, për Qytetin në të cilin u rritëm, u burrëruam e që na ndjek pas edhe këtu në emigracion...”
Kaq fjalë shkruante në e-mailin që më dërgonte miku im Ladi. Kishte të drejtë. Kam shkruar pak ose aspak, megjithëse e dua Qytetin tim aq shumë. Rreshtat e mëposhtëm i shkruajta fillimisht ne mendje e pastaj në kompjuter duke shkuar për në punë, me Autobusin e orës 05.00
“Askush nuk dinte ta thoshte me saktësi se kur fillonte legjenda e Qytetit tonë bregdetar.
Atëhere, kur siç thoshte njëra nga dy legjendat, një grup marinarësh zbritën në brigjet e qytetit të mëvonshëm, të tërhequr nga pjelloria dhe bukuria e bregdetit, kryelartë e krenarë dhe me mendjen plot plane madhështore dhe kishin shtyrë drejt maleve përreth disa familje që kishin gjetur më parë. Si thotë legjenda, ata ishin duke lundruar natën në det, kur kishin parë një dritë që i ftonte të afroheshin. Ishin afruar, kishin zbritur nga anija dhe ishin nisur në drejtim të dritës, por nuk kishin gjetur asgjë që të ndriçonte aq shumë. Kur u kishin hipur përsëri anijeve për t’u larguar, drita ishte shfaqur përsëri, kësaj here më këmbëngulëse. Atëhere ata vendosën që të qëndronin në vendin që u ndriçonte rrugën dhe pranë dritës që i kishte ftuar. Legjenda thotë se ato anije, që nuk zbarkuan në tokë, u përplasën në një gadishull të errët dhe të frikshëm dhe u bënë copë e thërrime. Ata që arritën në breg, ndërtuan një tempull në vendin ku ishte shfaqur drita, e cila nuk u shfaq më asjëherë në shekujt që pasuan për të ftuar detarë të tjerë. Sot tempulli nuk ekziston më. U zhduk me kalimin e viteve, u mbulua nga pluhuri dhe rëra e kohës, por nuk u harrua.
Detarët që zbritën në breg me kuç e me maç, filluan të organizonin jetën me shumë kujdes, ndërtuan shtëpi e rrugë të shtruara, lulishte dhe shatërvanë, martuan vajzat e tyre në dasma luksoze, shëtisnin nëpër rrugët e mbjella me akacie dhe palma, u bënë njerëz me shije shumë të holla, por pa e harruar asnjë çast prejardhjen e tyre detare e të ashpër, e cila i shoqëroi gjatë gjithë shekujve, si karakteristikë gjenetike.
Legjenda e dytë thotë se banorët e Qytetit kishin ardhur nga malet përreth të tërhequr nga deti dhe pasuria e tokave. Këta, sipas legjendës, kishin ndërtuar, në rrëzë të maleve kështjellën, e cila do t’i mbronte nga të huajt, që do të vinin nga deti, por edhe për të mos u larguar krejtësisht nga origjina e tyre malore.
Askush nuk di se cila prej legjendave që thuhet për krijimin e Qytetit, mundet të jetë e saktë.
Ndoshta prandaj edhe banorët e tij edhe sot e kësaj dite janë të dyzuar, adhurojnë detin, por nuk bëjnë dot edhe pa malin. Kanë marrë prej të dyjave, edhe detit, edhe maleve: ashpërsinë dhe egërsinë, krenarinë e kryelartësinë, sikundër edhe butësinë dhe zemërgjerësinë...
Por një gjë është e sigurtë. Cilado prej legjendave që të jetë e vërtetë, një gjë nuk ishte vënë kurrë në dyshim: dashuria dhe krenaria e madhe e banorëve për Qytetin.
Bile, dashuria e banorëve për Qytetin kishte marrë trajtat e një legjende. Sipas kësaj legjende, kishte dy lloje banorësh të Qytetit, me dashuri të njëjtë, por që pas vdekjes metamorfozoheshin krejt ndryshe.
Ata që linin Qytetin dhe jetonin në qytete në huaja, pas vdekjes shndërroheshin në re, ngaqë ndienin nevojën të ktheheshin, ta shihnin Qytetin, e të qanin nga malli i pashuar për të.
Ata që jetonin e vdisnin në Qytet, shndërroheshin në gurë e shkëmbinj, për t’u bërë pjesë e pandarë e tij.
Prandaj banorët e Qytetit, instiktivisht brenda vetes ndienin se bartnin gurët e retë dhe i hidhnin sytë sa nga qielli në tokë, e sa nga toka në qiell. Dhe krenoheshin me retë e gurët e shkëmbinjtë e shumtë të qytetit.
Derisa dëgjonin për herë të parë për tradhtinë. Dhe aty tronditeshin. Po tradhtarët që nuk ishin të paktë, në çfarë shndërroheshin? Në çfarë shndërroheshin tradhtarët, ata që ishin bërë dashnorja e bashkëudhëtarja e përjetshme e dashurisë prej guri e reje të banorëve të Qytetit?...
Në çfarë shndërroheshin? Përse legjenda nuk e thoshte? Derisa banorët e Qytetit, një ditë prej ditësh e zbulonin vetë se në çfarë shndërroheshin tradhtarët. Zakonisht zbulimin e bënin në ditët që binte shi prej reve e gurët laheshin prej atyre lotëve, ndërsa këmbët (plluuuq- shllaaap) me zor shqiteshin nga balta...
Ndoshta ata shndërroheshin në baltë. Po, po. Në baltë. Prandaj Qyteti im kishte aq shumë baltë, gurë edhe re...”

Dialog virtual dhe real!

Dialog virtual dhe real!
Përshëndetje.
Nuk e di, por kohët e fundit më ka zënë mikrobi i të shkruarit në ditaret virtuale, të njohura ndryshe si Blog.
Kam çelur disa të tilla me emrin e vërtetë, por edhe me pseudonime. Dialogoj, revoltohem, grindem, qesh, shaj e më shajnë...
Këtë muaj në Blogun tim vendosa pak shkrime. Jo se nuk kisha. Shkrime e mendime që i kam hedhur në kompjuter kisha e kam gjithmonë me shumicë, qoftë edhe fraza, të veçanta, të cilat ngrenë diskutim. Nuk isha prezent me shkrime, pasi gjatë gjithë këtij muaji më tepër preferova të lexoja ato ç’ka shkruanin të tjerët, të merrja pjesë në mendimet e tyre, të diskutoja me ta virtualisht e pa i nohur...
Dhe lexova shumë. Do të më thoni se përse po ua jap këto mendimet e mia, kur shumica e atyre që më lexojnë nëpër faqet e gazetës, nuk kanë mundësi të dialogojnë virtualisht e as të lexojnë ato ç’ka shkruajnë të tjerët në internet.
Gjithsesi unë gjatë këtij muaji lexova ato ç’ka shkruanin “të njohurit” e mi të panjohur në ditaret e tyre virtuale. Mësova kështu disa gjëra për disa kolegë blogistë. Mësova për dikë që ankohej, për një vajzë, e cila vazhdimisht grindej pasi ndihej se kishte padrejtësi, lexova dikë tjetër, i cili u largua përfundimisht nga ditari i tij virtual i thyer nga shafrejt dhe komentet e të tjerëve për ato që shkruante, qesha me disa të tjerë, u mallëngjeva me të tjerë blogger...
Mendimet, ndjenjat e blogerëve të tjerë i kisha ndier, dhe, shpesh herë, i ndiej edhe unë. Të tjera ndjenja të tyre as që i kam kuptuar ndonjëherë...
Por ndërkohë shumë mendime më erdhën në mendje. Mos vallë jam shumë i madh në moshë, për të shkruar në një ditar të tillë virtual? Mos vallë ndihem shumë më i madh nga sa është mosha ime reale? Dhe mos vallë vështirësohem që të identifikoj botën e brendshme me botën time të jashtme? Dhe kur them “botën time të jashtme” nënkuptoj jetën dhe detyrimet e mia dhe jo paraqitjen?
Mos vallë jam rritur shumë dhe nuk e kam kuptuar?
Kthej kokën mbrapa dhe shoh atë ç’ka lashë pas. Në mendje më vijnë vitet që shkuan. A u jetuan mirë? Askush nuk mundet të më përgjigjet, pasi kësaj pyetjeje retorike, vetëm unë mundet t’i përgjigjem?
Përgjigjia?
Ta shkruaj? Përse hyra në blog dhe përse shkruaj në këtë rubrikë, po qe se nuk i ndaj me të tjerët mendimet e mia?
Të mos i shkruaj? Përse të çel shpirtin tim kanatë përpara disa njerëzve, të cilët as që më njohin?
Atëherë, cila është marrëdhënia jonë me të tjerët?
Si quhemi?
Dhe në rast se unë apo ndonjë tjetër e konsideron si të dobishme të përgjigjet, mos vallë e bën për të mos i vënë tabela?
Përgjithësisht, dhe ata që më njohin nga afër e dinë që etiketimet dhe stampat mua nuk më pëlqejnë. Por kam një nevojë të brendshme që t’i vë ndjenjat e mendimet e mia në një hulli. Dhe, duke dëgjuar këtë nevojë të brendshme duhet që të përcaktoj marrëdhënien time me Blogun. Vetëm kështu do të mundet të vazhdoj të jem prezent në internet. Por kështu siç e mendoj, askush nuk e përballon anoniminë e përhershme. Të paktën unë s’kam pranuar ndonjëherë të jem anonim. Por ato që shkruaj asnjëherë nuk më kan mbrojtur. Veçanërisht më kanë ekspozuar edhe publikisht. Sepse shkruhen prej meje.
Do të më pyesë ndokush, se kush apo çfarë më detyron të shkruaj të vërteta. Askush veç vetes!
Por nga ana tjetër, ç’kuptim ka të shkruash gënjeshtra?
Që t’u pëlqej të tjerëve?!... Që të mos skandalizohen të tjerët!?...
Në rast se ke çelur një blog për të shkëmbyer mendime e ide me të tjerët, ç’kuptim e ç’interes ka kur mendimet nuk janë të tuat dhe nuk paraqesin idenditetin tënd të vërtetë, mënyrën se si ndjen apo shprehesh, mënyrën se si mendon, jo vetëm për gjërat më të thjeshta, por edhe për ato më specifike, që kanë të bëjnë me kombin, identitetin, patriotizmin, me bindjet e tua, që janë kundër rrymës?
Me këto gjëra jam marrë gjatë këtyre ditëve të këtij muaji.
Dhe më duket se shtrova shumë pyetje në këto mendime të miat. Nuk do t’i kisha shtruar, në rast se nuk do të kisha lexuar shumë sharje dhe ofendime ordinere ndaj meje, nga grekë e shqiptarë për ato që shkruaj në blogun tim...
Di një gjë, që do të vazhdoj të shkruaj ashtu si më parë. Pa kompromise me të tjerët dhe as me vetveten. Pa shkelur mbi vetveten, edhe pse nuk do t’u pëlqej “kolegëve” virtualë e lexuesve të faqeve të gazetës. Ia kam për borxh një gjë të tillë, një qëndrim të tillë edhe atij njeriu të vetëm që mund të ekzistojë e të jetë dakord me mua...

Politeknikumi dhe Lëvizja Studentore e Dhjetorit!

Politeknikumi dhe Lëvizja Studentore e Dhjetorit!
Ardi Stefa
Në 17 nëntor vendosa edhe unë një karafil të kuq tek monumenti i studentes së rënë brenda Universitetit Politeknik, Politehnios, siç jemi mësuar ta themi edhe ne pas kaq vjetësh qëndrimi në Greqi. I mallëngjyer dhe i emocionuar, me respekt u përula përpara gjakut të studentëve të rënë për t’u çliruar nga Junta e Kolonelëve.
Dola nga Politehniu dhe u ula në kafen përballë, me vështrimin gjithmonë nga monumenti dhe grumbulli i njerëzve që bënin homazhe atje, me të rinjtë e të moshuarit te vendosnin një karafil, të qëndronin pak në heshtje të menduar e të mallëngjyer, ndërsa nga altoparlantet të rinjtë e forcave të ndryshme politike, kryesisht të majta, thërrisnin për “luftë” kundër kapitalizmit dhe pushtetit...
Teksa pija kafen ngadaë më erdhën ndër mend ditët e zjarrta të Dhjetorit 1990, kur së bashku me shokët e mi studentë, i vumë gjoksin diktaturës dhe u ngritëm të rrëzonim idhujt e rremë që i pinin gjakun për 50 vjet atdheut dhe prindërve tanë...
Nga altoparlantet e Politehniut dëgjoheshin këngë e marshe të ditëve të nëntorit 1974, pak përpara se të hynin forcërisht tankset në universitet.
Dhe ndryshimet e paralelizmat midis Politehniut dhe Lëvizjes Studentore Shqiptare janë jo të pakta.
Brezi im atëhere nuk kishte këngë që ta përfaqësonin, nuk kishte himn që të kujtohej vite e vite më pas. Kishte, megjithatë, të njëjtin zjarr, forcë e vrull. Të njëjtat ëndrra. Edhe parrullat tona, ndoshta filluan me thirrjet: “Duam drita!”, “Duam ujë”, por shumë shpejt u kthyen në thirrjet që edhe sot janë kaq aktuale: “Liri- Demokraci”...
Ashtu siç thërrisnin bashkëmoshatarët tanë grekë në vitin 1974: “Liri, arsim, bukë!”...
Ashtu si në Greqinë e Juntës ushtarake në vitin 1974, kur diktatura i quante studentët, “fëmijë të këqinj e imoralë”, ashtu na quante edhe ne diktatura: “bukëshkalë”!...
Por çfarë është Lëvizja e Dhjetorit, çfarë janë ata studentë 22 vjeçarë që iu kundërvunë aq hapur e pa frikë regjimit diktatorial në Shqipëri?
Mos vallë është një përvjetor kombëtar që duhet festuar si festë e Demokracisë, apo përkujtimore në varreza? Mos vallë është kalimi nga diktatura komuniste në demokracinë urbane, kalimi nga totalitarizmi komunist, në totalitarizmin parlamentar dhe në demokracin e shtetit dhe të kapitalit?
Çfarë është sot Lëvizja Studentore e Dhjetorit, kur brezat e studentët e atëhershëm, që nuk kanë një monument, nuk kujtohen fare, bile tallen prej të gjithëve, dhe brezat e sotëm sa vijnë e po largohen prej atyre idealeve të studentëve të uritur për lirinë e demokracinë të vitit 1990?
Ishte revolta spontane e një brezi të ri që kishte etje për liri e drejtësi, për bukë, ujë e drita, për liri fjale e veprimi. Ishte një brez studentësh, të cilët të paarmatosur, por edhe të vendosur morën përsipër të shplanin turpin e një vendi që në heshtje dhe në humbje, qeverisej për pesëdhjetë vjet nga diktatura shkatërrimtare komuniste. Djem e vajza të prindërve të Shqipërisë, nga familje të varfra, por edhe nga familje të “mira”, nga familje të humburish nga paslufta e 1944-ës, por edhe nga familje fitimtarësh, ishin për pak ditë të lirët e rrethuar të historisë sonë bashkëkohore shqiptare...
Dikush më shkruajti se Lëvizja Studentore e Dhjetorit nuk jeton më.
Iu përgjigja se ajo Lëvizje jeton, thjesht nuk i frymëzon më brezat që kanë ardhur pas nesh, as edhe ato që e përjetuan me ne...
Nuk frymëzon më as brezat e studentëve që na pasuan në bangat e fakulteteve, neve studentët 22 vjeçarë që nuk pyetëm për klithmat e plumbat e regjimit...
Teksa pija kafenë dhe shikoja të rinj e të moshuar të bënin homazhe tek Politehnio u kujtova se sivjet mbushen 17 vjet që atëhere. Protagonistët e atëhershëm, sot janë dyzetvjeçarë, pothuajse. Ca pak prej tyre janë ca kokrriza në jetën e turbullt politike dhe sociale të Shqipërisë. Janë po ata që përfituan para e pushtet në çdo lloj mënyre, që falsifikuan ngjarjet e historinë dhe me dëshmi të rreme të dhëna nga “Partia- mëmë” u vlerësuan për “aktet” e trimërisë që bënë!...
Shumica e protagonistëve të vërtetë janë mënjanë, në heshtje dhe me siguri që pyesin veten se sa dhe si Lëvizja e tyre u vlerësua e mori për mbarë...
Vitet e para Politehniu i mallëngjente dhe i bënte për vete të gjithë grekët.
Lëvizja Studentore e Dhjetorit na bënte vetëm neve të jetonim edhe një herë në heshtje ato ditë. Protagonistët e vërtetë ishin lënë mënjanë, të tjerë, protagonistë të rremë flisnin nëpër takime e tubime.
Dhe përvjetoret e Lëvizjes Studentore të Dhjetorit, të cilat duhet të ishin një festë e Demokracisë janë bërë një paradë komike ku të gjithë përpiqen të flasin e të vënë në dyshim idealet e vërteta që një brez djemsh e vajzash 22 vjeçarë bëri politikë me fjalë, me këngë, me shpirtin dhe, mbi të gjitha, me trupin e tyre të njomë e të drobitur nga uria. Një brez që zgjoi një popull të tërë nga gjumi letargjik e që vrau frikën. Një brez 22 vjeçarësh që rrezikuan jetën, studimet, për të fituar një çast që jeton përgjithmonë. Dhe ajri i lirisë që atëherë frynte në Tiranën e acartë në të gjitha shtëpitë, edhe në ato shtëpi që rrinin të kyçura kur dëgjoheshin thirrjet e studentëve, sirenat e makinave të policisë, apo edhe kur sambistët rrihnin me shkopinjë gome bashkëmoshatarët e tyre, nuk i çelnin dyert për të mbrojtur djemtë e vajzat e reja, nuk kishte se si të mos përqafohej nga një popull i tërë.
Kanë kaluar 17 vjet nga ditët e stuhishme të atëhershme. Ditët janë si varkat, herë u jep rremave që të shkojnë para e herë lundrojnë të shtyra nga valët. Por nuk ka asnjë rëndësi “Se çfarë u bë me protagonistët e Lëvizjes Studentore Shqiptare”, një tjetër çështje kjo, që i shqetëson herë pas here njerëzit në bisedat e tyre.
Cilët morën shpërblimin për trimërinë e tyre në ato ditë të zjarrta të Dhjetorit 1990 dhe cilët jo, cilët përfituan në mënyrë të padrejtë e të gënjeshtërt pa qenë protagonistë, cilët më pas u bënë shërbëtorë të pushtetit dhe preferuan të jepnin e të merrnin rryshfete, cilët zgjodhën rrugën e heshtjes dhe të dinjitetit që për atdheun bënë pak dhe nuk ka nevojë për shpërblim, dhe, cilët zgjodhën rrugën e tradhtisë së idealeve, kuptimit të atyre ditëve dhe të moshës së tyre?
Por të gjitha këto kanë pak rëndësi. Thua se revolta studentore e vitit 1990 nuk ishte revoltë, por një eksperiment gjigand i psikologjisë për studimin e sjelljes njerëzore.
Vlera e vërtetë e Lëvizjes Studentore Shqiptare është pikërisht kjo: se u bë nga njerëz të zakonshëm, studentë vërtet, por të nxjerrë nga jeta e përditshme. Nga njerëz në kuptimin e mirëfilltë të fjalës, me ndjenja dhe ëndrra, delikatë, nga njerëz që ishin të uritur për jetë, për famë e lavdi, që kishin pasione. Nga njerëz që bëjnë gabime, që pendohen, njerëz të dobët e që s’kanë busull orientimi shpesh herë, nga idealistë të vërtetë, por edhe aventurierë, nga njerëz të vdekshëm e mëkatarë dhe jo nga statuja...
Dhe, nëse vlen akoma edhe më shumë stuhia e Lëvizjes së Studentëve, kuptimi që ka kjo lëvizje për brezat e ardhshëm është se kjo revoltë për një çast, për dy çaste, për një, dy apo dhjetë ditë, ata të rinj u ngritën më lart se EGO-ja, UNI i tyre, dhe kështu, të lirë u bënë krijuesit e historisë së tyre dhe të historisë sonë. Me pak fjalë: Studentët ishin atje atëherë kur duhej. Ç’pasoi është tjetër histori...
Prandaj, çdo vit në këtë ditë dëgjohen shumë fjalë nga shumë pseudo. Megjithëse protagonistëve të vërtetë të Revoltës Studentore Shqiptare u shkon më mirë heshtja. Heshtja e njohjes dhe e respektit për atë që bënë e që sado vite të kalojnë do të ngrihet gjithnjë e më lart në Panteonin e Historisë.
Prandaj llafologëve e pseudove, përpara se të nxjerrin fjalët bombastike nga goja, mirë do të ishte që të mendonin për një çast, është detyrim moral të mendohen për një çast dhe të pyesin veten nëse: “Liria, Demokracia, buka e dritat, mjaftojnë për të gjithë”...
A mjaftojnë për të gjithë ato që kërkuan atëherë studentët e mburremi se tashmë i kemi?...
A mjaftojnë këto për një shoqëri, që ecën pa busull, pa ëndrra, pa shpresë, siç është shoqëria e sotme shqiptare?
Këto ditë zakonisht thuhet se Lëvizja Studentore e Dhjetorit jeton brenda ndeshjeve e përpjekjeve për liri, demokraci, etj, etj...
Gabim, pasi ajo lëvizje nuk mundet të jetojë brenda heshtjes së vdekur të shoqërisë inerte. Nuk mundet të jekzistojë e jetojë si një kapitull i veçantë në historinë e themelimit apo të fitores politike të një partie, apo të atyre që manipuluan në mënyrë monstruoze atë Lëvizje për të përfituar, por që në fakt, e dëmtuan aq shumë imazhin e saj. Nuk mundet edhe të vdesë, pasi edhe kjo mënyrë të jetuari dhe të shkruarit të historisë është e destinuar të përmbyset. Sepse historia është e thënë që të përsëritet... Çështja është se nga cilët do të shkruhet dhe si...
Ja pse Lëvizja e Dhjetorit dhe Politehnio kanë ndryshime e të përbashkëta...